9 czerwca 1947 r. zmarł prof. Karol Stojanowski, antropolog, działacz harcerski i ideolog ruchu narodowego. Należał do Komitetu Głównego Stronnictwa Narodowego, w czasie II wojny światowej współtworzył koncepcję NSZ. Był jednym z pierwszych polskich polityków postulujących granicę zachodnią odrodzonej Polski na Odrze i Nysie. Karol Stojanowski przyszedł na świat 3 maja 1895 r. we wsi Kobyłowłoki leżącej w ówczesnym województwie tarnopolskim II RP, w rodzinie małorolnego chłopa. Kształcił się w państwowym gimnazjum w Trembowli, gdzie związał się z harcerstwem. Od 1909 r. kontynuował naukę w VI Gimnazjum Męskim im. Stanisława Staszica we Lwowie. Po wybuchu I wojny światowej wstąpił do I Brygady Legionów Polskich. Należał do Polskiej Organizacji Wojskowej. W międzyczasie na Uniwersytecie w Wiedniu rozpoczął studia rolnicze i historyczne. Podjął też naukę na wydziale przyrodniczym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Po otrzymaniu absolutorium od 1919 r. pracował jako nauczyciel w Czortkowie. W latach 1916–1917 należał do referatu organizacyjnego Naczelnej Komendy Skautowej we Lwowie - pierwszej władzy skautowej na ziemiach polskich. W lipcu 1920 r. z grupą harcerzy i uczniów wyjechał do Lwowa, by dołączyć do 240 pp. Armii Ochotniczej walczącej z bolszewikami i sam objął dowództwo plutonu. Został ranny w bitwie pod Zuchorzycami. W uznaniu zasług na polu walki odznaczono go Krzyżem i Medalem Niepodległości. W latach 1921-1922 pracował w referacie harcerskim Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego. Później otrzymał pracę asystenta w Katedrze Prehistorii Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Równocześnie rozpoczął studia antropologiczne zakończone doktoratem w 1924 r. Cały czas działał w harcerstwie, pełnił funkcje komendanta Lwowskiej Chorągwi. W 1926 r. przeniósł się do Poznania, pracę naukową kontynuował na tamtejszym uniwersytecie. W 1927 r. habilitował się jako docent antropologii na Wydziale Humanistycznym UP. Był zastępcą komendanta, a następnie komendantem Poznańskiej Chorągwi Harcerzy. Przez wiele lat należał do władz naczelnych władz ZHP, ale zrezygnował w 1931 r. po ich opanowaniu przez zwolenników sanacji. Równocześnie z pracą naukową i działalnością harcerską zaangażował się w politykę. Dotychczas zwolennik Piłsudskiego, po zamachu majowym związał się z Obozem Wielkiej Polski, a po jego rozwiązaniu przez sanację wstąpił w 1933 r. do Stronnictwa Narodowego. Wybrany do Zarządu Okręgowego SN w Poznaniu, kierował Wydziałem Propagandy i Wychowania Politycznego. Od połowy lat 30. był członkiem Komitetu Głównego SN w Warszawie. Od 1934 r. kierował Oddziałem Antropologii Katedry Prehistorii Wydziału Humanistycznego UP. W tym czasie zajmował się niemieckim rasizmem nordycznym. W licznych pracach i artykułach opisywał groźbę rasizmu i imperializmu niemieckiego skierowanego przeciw Polsce i państwom słowiańskim. Widząc potęgę niemiecką, której Polska sama nie podoła w razie konfliktu, uważając go za nieunikniony, nawoływał do porozumienia narodów słowiańskich. Był rzecznikiem odbudowania Słowiańszczyzny Zachodniej (Łużyce). Postulował zachodnią granicę Polski na Odrze i Nysie Łużyckiej. Był zwolennikiem eugeniki pozytywnej. Postulował m.in. eliminację Żydów z życia społecznego w Polsce, poprzez zmuszenie ich do emigracji lub na drodze przymusowego ograniczania urodzin metodami opartymi na eugenice. Jego poglądy miały podłoże kulturowe i ekonomiczne. Po wybuchu II wojny światowej poszukiwany przez gestapo, przeniósł się z Poznania do Warszawy. Był współzałożycielem Narodowo-Ludowej Organizacji Wojskowej a później współtwórcą koncepcji Narodowych Sił Zbrojnych, które powstały we wrześniu 1942 r. Wszedł w skład politycznej nadbudówki NSZ – Tymczasowej Narodowej Rady Politycznej. Na Wydziale Humanistycznym Tajnego Uniwersytetu Ziem Zachodnich wykładał antropologię. Wydawał tajne periodyki „Państwo Narodowe” i „Informator Narodowy”. Na ich łamach publikował anonimowo liczne artykuły. Jako jeden z pierwszych ogłosił postulat powrotu Polski nad Odrę i Nysę Łużycką oraz potrzebę powołania konfederacji państw leżących między Bałtykiem, Morzem Czarnym i Morzem Śródziemnym, mogącej skutecznie przeciwstawić się zarówno Niemcom, jak i ZSRR. Po upadku powstania warszawskiego przebywał w Częstochowie, gdzie wykładał w filii Tajnego Uniwersytetu Ziem Zachodnich. Po wkroczeniu armii sowieckiej do Polski podejmował próby legalizacji SN, wystosowując memoriał w tej sprawie do władz Polski. Próby zakończyły się fiaskiem. Po zakończeniu działań wojennych wrócił do Poznania, gdzie przebywał do końca 1945 r., pracując na uniwersytecie jako docent. Po przeniesieniu się do Wrocławia podjął pracę w Katedrze Antropologii Wydziału Humanistycznego Uniwersytetu Wrocławskiego. W grudniu 1946 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym antropologii. Karol Stojanowski zmarł na zawał serca 9 czerwca 1947 r. Spoczął na cmentarzu przy parafii św. Wawrzyńca we Wrocławiu. Źródła: „Polski Słownik Biograficzny” T. XLIV, zesz.180 W.-Kr. 2006 Andrzej Malinowski, Karol Stojanowski – sylwetka w setną rocznicę urodzin, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1996