Niemcy wyrwali nawet bruk uliczny. 75. rocznica pacyfikacji Rajska

16 czerwca 1942 r., w odwecie za ostrzelanie przez sowiecką partyzantkę niemieckiego samochodu osobowego, Niemcy dokonali pacyfikacji wsi Rajsk pod Bielskiem Podlaskim. Zamordowano 149 osoby, zabudowania puszczono z dymem, wieś przestała istnieć... W nocy z 13 na 14 czerwca 1942 r. w Rajsku zatrzymał się na nocleg sowiecki oddział partyzancki. Następnego dnia urządzili oni zasadzkę, podczas której ostrzelali przejeżdżający przez wieś niemiecki samochód. Zginęło trzech Niemców, jedna z towarzyszących im kobiet została ranna. W odwecie dowódca SS i policji na okręg białostocki Werner Fromm, zarządził pacyfikację Rajska. O świcie 16 czerwca wieś otoczyły jednostki SS, gestapo z Białegostoku i Bielska Podlaskiego oraz żandarmerii z posterunków z pobliskich miejscowości. Wszystkich mieszkańców Rajska spędzono na wzgórze koło cerkwi, gdzie przeprowadzono selekcję, w pierwszej kolejności wybierano mężczyzn. Jeśli mężczyzny nie było w domu, do grupy dołączano żonę, matkę, ojca, pełnoletniego syna lub córkę. Grupę liczącą 149 osób Niemcy wyprowadzili na pole za wsią i tam rozstrzelali. Ciała zakopano w jamach, w których przechowywano ziemniaki na czas zimy. Kobiety i młodzież do lat 16 wywieziono na roboty do III Rzeszy. Pozostałych mieszkańców wysiedlono na teren gmin Brańsk i Boćki. Wieś została doszczętnie spalona, a murowana cerkiew rozebrana. Z cegieł Niemcy wybudowali posterunki policji w pobliskich wioskach. Wyrwano także bruk uliczny, zaorano dojazdowe drogi, rozbito fundamenty, zniszczono studnie i wykarczowano drzewa owocowe. Mieszkańcy kolonii wokół Rajska zostali ograbieni z dobytku, a ich samych wypędzono z domów. O pacyfikacji Rajska Niemcy poinformowali w specjalnym obwieszczeniu. Ocalałym mieszkańcom zabroniono powrotu pod groźbą śmierci. Po wojnie wieś została odbudowana, miejsce zbrodni upamiętniono pomnikiem i płytą pamiątkową. Dziś we wsi istnieje dom kultury, a w nim izba pamięci, w której udokumentowano tragedię z 16 czerwca 1942 r. Znajduje się tu tablica z nazwiskami ofiar, fotografie, dokumenty, a wśród nich napisane po białorusku obwieszczenie o karze podpisane przez komendanta Wernera Fromma. Źródło: Józef Fajkowski: Wieś w ogniu. Eksterminacja wsi polskiej w okresie okupacji hitlerowskiej. Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1972 Michał Gnatowski, Waldemar Monkiewicz, Józef Kowalczyk: Wieś białostocka oskarża. Ze studiów nad eksterminacją wsi na Białostocczyźnie w latach wojny i okupacji hitlerowskiej. Białystok: OKBZH i Ośrodek Badań Naukowych w Białymstoku, 1981 fot.: przegladprawoslawny.pl