Mecenas-narodowiec, który ratował Żydów

Krakowski adwokat Jerzy Zakulski przed wojną był związany z ONR i jego tajnymi strukturami zwierzchnimi - Organizacją Polską. W czasie okupacji, podobnie jak wielu innych członków podziemia narodowego, zaangażował się w pomoc Żydom. Po wojnie działał w podziemiu antykomunistycznym, za co został skazany na śmierć, a następnie rozstrzelany. Jerzy Zakulski urodził się 28 czerwca 1911 r. w Wadowicach w rodzinie nauczycielskiej. Mieszkał wraz z rodzicami w Krakowie. W 1929 r. zdał maturę i rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim. Działał w organizacjach akademickich, był współzałożycielem Korporacji Akademickiej „Palestra” oraz członkiem Młodzieży Wszechpolskiej. W 1934 r. związał się z Obozem Narodowo-Radykalnym. Rok później został wprowadzony do Organizacji Polskiej, tajnej struktury kierowniczej ONR. W 1936 r. otrzymał tytuł magistra, a dwa lata później zdał egzamin adwokacki. Jeszcze przed wybuchem wojny ukończył szkołę podchorążych rezerwy. Zmobilizowany w czasie kampanii wrześniowej walczył w stopniu podporucznika. Z nastaniem okupacji odnowił kontakty z działaczami OP i związał się ze strukturami Organizacji Wojskowej Związek Jaszczurczy. W 1942 r., po wejściu ZJ w skład Narodowych Sił Zbrojnych, został przeniesiony do pionu cywilnego - Służby Cywilnej Narodu, pełniąc funkcję kierownika jej krakowskich struktur. Był członkiem tajnej krakowskiej Okręgowej Rady Adwokackiej oraz Związku Odbudowy Prawa utworzonego przez prawników w ramach OP, prowadzącego prace koncepcyjne nad powojenną formą wymiaru sprawiedliwości. W latach 1943–1944 pełnił funkcję kierownika Wydziału Kontrwywiadu Komendy Okręgu Kraków NSZ. Podobnie jak wielu innych działaczy podziemia narodowego był zaangażowany w pomoc Żydom. Przez pewien czas w swoim mieszkaniu oraz w domu rodziców żony ukrywał uciekinierkę z krakowskiego getta, Marię Bernstein (Błeszyńską), i jej trzyletnią córkę. Z czasem zorganizował jej stałą kryjówkę w domu swojej krewnej w Myślenicach pod Krakowem. Obie przeżyły wojnę. Z początkiem 1945 r. rozpoczął współpracę ze strukturami podziemnymi antykomunistycznej organizacji „Nie”, a po jej rozwiązaniu z Delegaturą Sił Zbrojnych na Kraj. W maju tego roku objął funkcję komisarza Organizacji Polskiej na Kraków i rozpoczął odbudowę jej struktur osłabionych przez aresztowania dokonywane przez UB i NKWD. Członkowie odtworzonej struktury, teraz niezależnej od NSZ, infiltrowali milicję i partie polityczne oraz zbierali informacje z terenu. Współpracowano też z wywiadem WiN, któremu przekazywano raporty o sytuacji w Polsce południowej, m.in. działalności komunistów na tamtych terenach. W połowie 1946 r. na trop organizacji wpadła bezpieka. Kilka miesięcy później, w październiku 1946 r., Zakulski został aresztowany. Oskarżony o przynależność do OP oraz kierowanie siatką szpiegowską został poddany brutalnemu śledztwu, które nadzorował osobiście sam płk Różański. Podczas rozprawy, która rozpoczęła się 29 maja 1947 r. przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Warszawie, na ławie oskarżonych prócz Zakulskiego zasiadło jego siedmiu współpracowników. Rozprawie przewodniczył płk Jan Hryckowian, jej skład uzupełniali mjr Roman Burczak-Abramowicz i kpt. Tadeusz Przesmycki. Oskarżenie reprezentował mjr Mieczysław Dytry. Po trwającym dwa tygodnie procesie Jerzy Zakulski został skazany na karę śmierci. Mimo wstawiennictwa wielu osób, w tym uratowanej Marii Błeszyńskiej, i prośby o łaskę, prezydent Bierut nie skorzystał z tego prawa. Wyrok przez rozstrzelanie wykonano 31 lipca 1947 r. w więzieniu mokotowskim w Warszawie. Symboliczny grób Jerzego Zakulskiego znajduje się na warszawskim Cmentarzu Powiązkowskim w kwaterze „Ł”. Źródło i fot.: Wojciech Jerzy Muszynski, "Jerzy Zakulski, Czarny Mecenas", Biuletyn Nr 3(98), marzec 2009, Instytut Pamięci Narodowej.