Jan Ludwik Popławski – duchowy ojciec ruchu narodowego

Dziś mija 110. rocznica śmierci Jana Ludwika Popławskiego, publicysty i jednego z głównych ideologów Narodowej Demokracji. Jedną z głównych przyświecających mu idei była kwestia powrotu do Polski Ziem Zachodnich. Roman Dmowski nazywał go „duchowym ojcem nowoczesnej polityki polskiej”. Urodził się 17 stycznia 1854 r. w rodzinnym majątku Bystrzejowice pod Lublinem. Pochodził z rodziny szlacheckiej, w domu panowała patriotyczna atmosfera. Tutaj też pobierał pierwsze nauki. Później edukował się w lubelskim gimnazjum, gdzie w 1972 r. zdał maturę. Rok później rozpoczął studia prawnicze na Uniwersytecie w Warszawie. W tym czasie zaangażował się w działalność konspiracyjną. W 1877 r., wraz z Adamem Szymańskim, założył i prowadził tajną organizację młodzieżową „Synowie Ojczyzny”, która była powiązana z galicyjską Konfederacją Narodu Polskiego. Wspomnianą organizację uznaje się za pierwszą po 1863 r. konspirację, która miała na celu przygotowanie struktur w Kongresówce pod powstanie niepodległościowe. W kwietniu 1878 r. za działalność tą został aresztowany przez władze carskie, a następnie osadzony w Cytadeli Warszawskiej. W styczniu 1879 r. został skazany na zesłanie na Syberię, ułaskawiony dzięki staraniom rodziny, powrócił do Warszawy w czerwcu 1882 r. Zaangażował się w pracę w wydawanym przez Aleksandra Świętochowskiego piśmie „Prawda”, pisał o problematyce gospodarki rolnej, polityce, dał się też poznać jako krytyk literacki. W 1884 r. pod zarzutem działalności rewolucyjnej oraz kontaktów z działaczami socjalistycznego proletariatu został ponownie aresztowany i odsiedział 3 miesiące w Cytadeli. W 1886 r. założył pismo „Głos” oraz związał się ze stworzoną przez Zygmunta Miłkowskiego Ligą Polską, pełniąc funkcję jej Krajowego Komisarza. Będąc zaangażowanym w ruch narodowy, Popławski na łamach czasopisma „Głos” prowadził batalię ideową. Polemizował z myślą polityczną zarówno romantyków, jak i pozytywistów, akcentował potrzebę codziennej pracy w życiu społecznym, krytycznie oceniał przeszłość i wady narodowe, eksponował rolę edukacji w uświadamianiu ludu wiejskiego w duchu idei narodowej. W 1891 r. zorganizował obchody 100. rocznicy uchwalenia konstytucji 3 Maja. Trzy lata później po manifestacji ku czci Kilińskiego władze carskie zamknęły „Głos” oraz aresztowały ludzi związanych z tym periodykiem. Za udział w manifestacji zorganizowanej w setną rocznicę powstania kościuszkowskiego w kwietniu 1894 r. w Warszawie, Popławski po raz kolejny trafił do Cytadeli, gdzie przebywał przez ponad rok. Po wyjściu na wolność trafił do Lwowa, gdzie wraz z Romanem Dmowskim poświęcił się wydawaniu czasopisma politycznego – „Przegląd Wszechpolski”. Publikował też w lwowskim dzienniku „Wiek XX” oraz „Słowie Polskim”. Od kwietnia 1893 r. był współorganizatorem i jednym z przywódców Ligi Narodowej. Jako jej komisarz był współzałożycielem Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego w zaborze austriackim. Od 1896 r. prowadził miesięcznik „Polak”, wydawany w Krakowie i przeznaczony dla czytelników, głównie warstw ludowych i chłopskich, w zaborze rosyjskim. Do podobnego odbiorcy skierowany był wydawany w Galicji tygodnik „Ojczyzna”. W 1906 r. przybył do Warszawy, gdzie pomagał w kampanii wyborczej do Dumy i redagował „Gazetę Polską” – pierwszy w Kongresówce dziennik endecki. W swej publicystyce był rzecznikiem i propagatorem jedności ziem polskich, niejednokrotnie poruszał kwestię powrotu do Polski Ziem Zachodnich, a w szczególności Pomorza z jak najszerszym dostępem do Morza Bałtyckiego. Zagrożenia dla Polski upatrywał w równym stopniu w Niemczech, jak i w Rosji. Głosił konieczność ekonomicznego i kulturalnego umocnienia się żywiołu polskiego, był jednym z najbardziej zasłużonych działaczy społecznych zajmujących się sprawą chłopską. Ciężko chory na raka gardła, Jan Ludwik Popławski zmarł 12 marca 1908 r. w Warszawie. Trzy dni później został pochowany na warszawskich Powązkach. Fot. MichalRaj / CC BY-SA 4.0