40. rocznica śmierci cichociemnego ppłk. Stanisława Sędziaka ps. „Warta”

2 lipca 1978 r. w toruńskim szpitalu zmarł ppłk Stanisław Sędziak, oficer Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie oraz Armii Krajowej, torturowany w podziemiach mokotowskiej katowni i sądzony w pokazowym procesie III Zarządu Głównego Zrzeszenia WiN. Przyszedł na świat 7 września 1913 r. w Gwizdałach k. Węgrowa na Mazowszu. Uczył się w gimnazjach w Grodnie i Białymstoku, a następnie w Korpusie Kadetów nr 3 w Rawiczu, gdzie w 1934 r. zdał maturę. Naukę kontynuował w Szkole Podchorążych Piechoty w Ostrowi Mazowieckiej, a po jej ukończeniu, w stopniu podporucznika, został przydzielony do 7 Pułku Piechoty Legionów w Chełmie jako dowódca plutonu. Podczas kampanii wrześniowej jako dowódca 8. kompanii 95. Pułku Piechoty walczył na Lubelszczyźnie. Po przekroczeniu granicy polsko-słowackiej w grudniu 1939 r., przedostał się na Węgry i do Jugosławii, a następnie w lutym 1940 r. dotarł do Francji. Wstąpił do Wojska Polskiego i otrzymał przydział do Centrum Wyszkolenia Piechoty w Coëtquidan. Po kapitulacji Francji, w czerwcu 1940 r. udał się do Wielkiej Brytanii. Dowodził plutonem w nowo utworzonej 1 Brygadzie Strzelców, a następnie został skierowany kurs w Wyższej Szkoły Wojennej, po którego ukończeniu otrzymał tytuł oficera dyplomowanego. W grudniu 1941 r. zgłosił się do pracy w kraju, po kilkumiesięcznym przeszkoleniu został zaprzysiężony w sztabie Naczelnego Wodza. Na początku września 1942 r., jako cichociemny, został zrzucony do kraju. W październiku został mianowany na stanowisko szefa sztabu Okręgu Nowogródek AK. Jego zadaniem była reorganizacja siatki terenowej okręgu, usprawnienie działalności sztabu, a następnie koordynacja działań partyzanckich. Funkcję szefa sztabu przestał sprawować w czerwcu 1944 r., w wyniku zmian organizacyjnych związanych z przygotowaniami do operacji „Ostra Brama”. Od lipca tego roku pełnił funkcję komendanta okręgu. Zdekonspirowany, w listopadzie ewakuował się do Polski centralnej. W lutym 1945 r. objął funkcję zastępcy szefa sztabu Okręgu Białystok Armii Krajowej Obywatelskiej. Kierował redagowaniem i kolportowaniem pism konspiracyjnych, sam też w nich pisząc. W marcu 1945 r. objął stanowisko szefa sztabu, a na początku sierpnia - komendanta okręgu. W październiku 1945 r. został mianowany zastępcą prezesa Obszaru Centralnego Zrzeszenia WiN do spraw wojskowych. Stanowisko to piastował do 4 stycznia 1947 r., czyli do momentu aresztowania przez UB. Przetrzymywany w więzieniu mokotowskim w Warszawie, w trakcie śledztwa poddawany był torturom. W grudniu 1947 r., podczas pokazowego procesu III Zarządu Głównego WiN, został skazany na karę śmierci, którą na mocy amnestii z 22 lutego 1947 r. zamieniono na dożywotnie więzienie. Karę odbywał we Wronkach, Rawiczu i Strzelcach Opolskich. Na mocy amnestii z kwietnia 1956 r. złagodzono mu karę do 12 lat więzienia. W kwietniu 1957 r. Rada Państwa, korzystając z prawa łaski, zawiesiła mu resztę kary na dwa lata. Po wyjściu na wolność w kwietniu 1957 r. zamieszkał w Chełmży a 10 lat później w Toruniu. W następstwie odsiadki ciężko chorował, mimo to badał archiwa i dokumentował historię AK. Nadal był inwigilowany przez bezpiekę. Ppłk Stanisław Sędziak zmarł 2 sierpnia 1978 r., pochowano go na cmentarzu przy ul. Gałczyńskiego w Toruniu. Był odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari oraz dwukrotnie Krzyżem Walecznych. Źródło: kohr.kujawsko-pomorskie.pl fot. NAC