60. rocznica śmierci Wincentego Lutosławskiego – propagatora etycznego ruchu odrodzenia narodowego

Filozof, badacz myśli Platona, działacz narodowy. Zainspirowany myślą polskich mesjanistów z epoki romantyzmu stworzył własną koncepcję filozofii, zgodnie z którą za najlepszą formę istnienia uważał naród. Zmarł 28 grudnia 1954 r. w Krakowie.

Wincenty Lutosławski urodził się 6 czerwca 1863 r. w Warszawie, dzieciństwo spędził w rodzinnym majątku w Drozdowie pod Łomżą. Uczęszczał do niemieckojęzycznego gimnazjum w Mitawie na Łotwie. Po maturze w 1881 r. rozpoczął studia chemiczne w Politechnice Ryskiej, następnie przeniósł się na Uniwersytet w Dorpacie, gdzie studiował chemię i filozofię.

W 1887 r. rozpoczął studia nad Platonem i uzyskał magisterium z filozofii. Pracował w Moskwie, Londynie i Kazaniu, gdzie w 1890 r. dostał docenturę na uniwersytecie. Następnie udał się w długą podróż po Europie Zachodniej i Ameryce. W 1895 r. osiedlił się w Hiszpanii. Trzy lata później uzyskał doktorat na uniwersytecie w Helsinkach.

Po powrocie do Polski w 1899 r. rozpoczął wykłady w Katedrze Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego. W tym samym czasie nawiązał współpracę z czołowymi działaczami Ligi Narodowej: R. Dmowskim, Z. Balickim i L. Popławskim. Jego dom był miejscem spotkań literatów, artystów i działaczy narodowych. W następnych latach wykładał na uniwersytetach w Lozannie, Genewie, Londynie i USA.

Prócz badań nad Platonem zajmował się analizą myśli polskich mesjanistów, w szczególności Mickiewicza i Słowackiego, z której wysnuł własną koncepcję narodowej filozofii. Zgodnie z nią naród uważał za najwyższą formę istnienia, ze szczególnym uwzględnieniem narodu polskiego jako  uprzywilejowanego, prowadzącego ludzkość ku lepszej przyszłości. Niezbędne w tym celu było wychowanie narodowe.

Wcielając swoje zasady w życie, w 1902 r. założył Eleusis - stowarzyszenie o zabarwieniu religijno-filozoficznym, stawiające sobie za cel odrodzenie narodowe, wypracowanie nowego typu Polaka, m.in. poprzez pogłębione praktyki religijne i wstrzemięźliwość, początkowo od alkoholu, a później także od hazardu, tytoniu i rozpusty.

Stowarzyszenia były skupione w tzw. kuźnicach działających w Polsce, Anglii, Szwajcarii. W 1913 r. powstała kuźnica w Château Barby we Francji. Organizacja Eleusis miała duży wpływ ideowy na powstałe później harcerstwo.

W 1908 r. Lutosławski zamieszkał w Warszawie, prowadząc tam działalność odczytową. W czasie I wojny światowej pisał w sprawie polskiej liczne artykuły do prasy francuskiej, angielskiej i amerykańskiej. Na czas Kongresu Wersalskiego opracowywał ekspertyzy dla delegacji polskiej.

W 1920 r. otrzymał nominację na profesora zwyczajnego filozofii na Uniwersytecie Stefana Batorego w Wilnie, gdzie pracował do przejścia na emeryturę. W 1929 r. został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Od roku 1933 mieszkał w Krakowie.

Po II wojnie światowej został odsunięty na margines, przede wszystkim z powodu swojej deklarowanej niechęci do bolszewizmu, który uważał za system z natury obcy Polakom. W latach 1946-1948 wykładał jeszcze na Uniwersytecie Jagiellońskim, powołano go także na członka Polskiej Akademii Umiejętności.

Wincenty Lutosławski zmarł 28 grudnia 1954 r., został pochowany na krakowskim Cmentarzu Salwatorskim.

opr. Paweł Brojek
Źródło: pitta.pl, drozdowo.pl


© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.