30. rocznica śmierci gen. Tadeusza Pełczyńskiego – zastępcy gen. „Bora”

3 stycznia 1985 r. na emigracji w Londynie zmarł gen. bryg. Tadeusz Pęłczyński - w czasie II wojny światowej szef sztabu Komendy Głównej ZWZ-AK oraz zastępca dowódcy AK. Dziesięć lat po śmierci jego prochy sprowadzono do ojczyzny. Spoczął na Powązkach obok swojego syna poległego w powstaniu warszawskim.

Urodził się 14 lutego 1892 r. w Warszawie. W 1911 r. zdał maturę w tamtejszym Gimnazjum gen. Pawła Chrzanowskiego, po czym podjął studia medyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. W tym czasie należał do Związku Młodzieży Polskiej „Zet”.

W czasie I wojny światowej walczył w Legionach Polskich, jako dowódca plutonu a później kompanii w 6 Pułku Piechoty. W lipcu 1917 r., po kryzysie przysięgowym, trafił do obozu internowania w Beniaminowie.

W listopadzie 1918 r. wstąpił do Wojska Polskiego, gdzie wyznaczono go na stanowisko dowódcy 1 kompanii, a następnie batalionu w odtworzonym 6 pp. Z początkiem 1920 r. został skierowany do Szkoły Podchorążych Piechoty w Ostrowi, by objąć tam dowództwo batalionu.

W latach 1921-1923 studiował w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie, później objął stanowisko dowódcy batalionu w podchorążówce w Zambrowie. W lipcu 1924 r. został powołany do Biura Ścisłej Rady Wojennej. Od maja 1927 r. służył w Oddziale II Sztabu Generalnego WP zajmującym się wywiadem i kontrwywiadem. Wszedł także w skład redakcji „Przeglądu Wojskowego”.

W latach 1932 -1935 odbywał praktykę na stanowisku dowódcy 5 Pułku Piechoty Legionów w Wilnie, po czym powrócił na stanowisko szefa Oddziału II SG WP. Był też członkiem Komendy Naczelnej Związku Legionistów Polskich.

W styczniu 1939 r. został mianowany dowódcą piechoty dywizyjnej 19 Dywizji Piechoty, którą w składzie Armii „Prusy” dowodził podczas kampanii wrześniowej. W połowie września stanął na czele samodzielnego zgrupowania w Lasach Przysuskich, które walczyło na tyłach niemieckich.

Po zakończeniu kampanii przybył do Warszawy i podjął działalność konspiracyjną w Służbie Zwycięstwu Polski, a następnie Związku Walki Zbrojnej. Od lipca 1940 r. był komendantem lubelskich struktur ZWZ. Rozpracowany przez tamtejsze gestapo, wiosną 1941 r. powrócił do Warszawy, gdzie po kilku miesiącach objął funkcję szefa sztabu Komendy Głównej ZWZ.

We wrześniu 1943 r. powierzono mu funkcję zastępcy Komendanta Głównego Armii Krajowej. Był współautorem koncepcji walki AK i planów powstania powszechnego, bliskim współpracownikiem Stefana „Grota” Roweckiego i Tadeusza „Bora” Komorowskiego.

Ciężko ranny w czasie walk powstańczych na warszawskim Śródmieściu, z początkiem września przestał pełnić funkcję szefa sztabu KG AK. Po kapitulacji przebywał w niewoli niemieckiej w oflagach Langwasser, a następnie, od lutego 1945 r., w Colditz.

Po wyzwoleniu obozu przez aliantów udał się do Wielkiej Brytanii, gdzie od lipca do listopada 1945 r. był szefem gabinetu Naczelnego Wodza, gen. Tadeusza Komorowskiego. Do listopada 1947 r. przewodniczył Komisji Historycznej AK przy Sztabie Głównym w Londynie.

Pozostając na emigracji, był aktywnym działaczem organizacji kombatanckich związanych z Armią Krajową – Komitetu Organizacyjnego a później Rady Naczelnej Koła AK oraz zainicjowanego w 1947 r. Studium Polski Podziemnej. Był również autorem licznych opracowań dotyczących dziejów AK, m.in. „Armia Krajowa w dokumentach”.

W ostatnich latach życia prowadził z żoną Wandą, również działaczką AK, dom kombatanta w Chislehurst pod Londynem. Zmarł 3 stycznia 1985 r., został pochowany w Londynie. W 1995 r. sprowadzone do Polski prochy generała i jego żony zostały złożone na Powązkach obok ich syna Krzysztofa, poległego w powstaniu warszawskim.

opr. Paweł Brojek
Źródła: 1944.pl, dws-xip.pl


© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.