Edward Dubanowicz – zapomniany endek

Profesor prawa państwowego i polityk. Jako przewodniczący Komisji Konstytucyjnej w Sejmie Ustawodawczym odegrał dużą rolę w opracowaniu konstytucji marcowej z 1921 r. W czasie II wojny światowej sowieci deportowali go do Kazachstanu. Edward Dubanowicz urodził się 6 stycznia 1881 r. w miejscowości Jaszczew koło Krosna. Uczęszczał do gimnazjów w Sanoku i Rzeszowie. Po maturze w 1899 r. podjął studia polonistyczne na Wydziale Filozoficznym Uni­wersytetu im. Cesarza Franciszka I we Lwowie, a w 1904 r. - prawnicze. W tym samym roku otrzymał doktorat z filozofii, a 1909 r. - z prawa. Działał w Związku Młodzieży Polskiej „Zet”, był jednym z najaktywniejszych członków we Lwowie. Rozpowszechniał polską prasę („Polak”, „Przegląd Wszechpolski”) i broszury na teren zaboru rosyjskiego. Od 1905 r. należał do Ligi Narodowej, a w latach 1904-1908 do Stronnictwa Demokratyczno-Narodowego. Przez rok pełnił funkcję sekretarza redakcji „Słowa Polskiego”. Był zatrudniony w Wydziale Krajowym we Lwowie. Równocześnie pracował naukowo, specjalizując się w zakresie prawa konstytucyjne­go. Zmobilizowany podczas I wojny światowej, służył w 57 pp. W październiku 1914 r. został ciężko ranny w walkach między Kraśnikiem a Dęblinem. W listopadzie 1918 r. wszedł w skład Polskiego Komitetu Narodowego będącego przedstawicielstwem społeczności polskiej we Lwowie w opanowanej przez Ukraińców części miasta. Później był kierownikiem sekcji wojskowej Tymczasowego Komitetu Rządzące­go we Lwowie, powstałego jako lokalny naczelny organ administracyjny. Uczestniczył w rozmowach konferencji pokojowej w Paryżu, przedstawiając stanowi­sko o przynależności Galicji Wschodniej do Polski. W okresie wojny polsko-bolszewickiej wszedł w skład Rady Obrony Państwa. W 1919 r. otrzymał nominację na profesora nadzwyczajnego i został kierownikiem Katedry Prawa Politycznego Uniwersytetu Jana Kazimierza. W latach 1919-1923 pracował też w nowo utworzonym Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, gdzie wykładał na Wydziale Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych i na Wydziale Prawa Kanonicznego. W 1919 r. został wybrany na posła do Sejmu Ustawodawczego z ramienia Zjednoczenia Narodowego powstałego dwa lata wcześniej z inicjatywy lwowskich działaczy Ligi Narodowej. Należał do klubu parlamentarnego Związku Ludowo-Narodowego. Wszedł w skład sejmowej Komisji Konstytucyjnej i z czasem objął jej przewodnictwo. Jako sprawozdawca generalny Ustawy Konstytucyjnej i ustawy „przechodniej” należał do współtwórców konstytucji marcowej. Przeprowadził m.in. zapis, że prezydent nie będzie naczelnym wodzem oraz wspierał zasadę dwuizbowego parlamentu. Latem 1920 r. utworzył klub Narodowego Zjednoczenia Ludowego, a w czerwcu 1921 r., po rozłamie w NZL - Narodowo-Chrześcijańskiego Stronnictwa Ludowego. Podczas wyborów parlamentar­nych NChSL weszło w skład bloku pod nazwą Chrześcijański Związek Jedności Narodowej, z ramienia którego został posłem. Od 1925 r. był jednym z przywódców Stronnictwa Chrześcijańsko-Narodowego. W 1927 r. wycofał się z życia politycznego i osiadł we własnym majątku Huta Szklana koło Brodów na Podolu i powrócił do pracy naukowej na Uniwersytecie Jana Kazimierza. W 1934 r. z powodów politycznych pozbawiony został katedry na Wydziale Prawa. Po wybuchu II wojny światowej został wraz z rodziną wysiedlony przez sowietów z majątku, a następnie w kwietniu 1940 r. deportowany do sowchozu w Kazachstanie. Po układzie Sikorski-Majski z ramienia ambasady polskiej zajął się jako delegat pomocą dla rodaków. W sierpniu 1942 r. dotarł z rodziną do Londynu. Tam też zmarł 10 października 1943 r. Spoczął na londyńskim cmentarzu Hampstead Cemetery Fortune Green. Źródła: ipsb.nina.gov.pl, rcin.org.pl Fot. NAC