Dobre relacje PRL z Żydami po marcu 1968

Nieprawdziwy mit o strasznym antysemityzmie komunistów głosi, że polityka, tyranizujących Polskę i Polaków, komunistów była w PRL po marcu 68 naznaczona wrogością do Żydów. Wiele faktów opisanych w artykułach zamieszczonym na łamach wydanej przez IPN pracy „Między ideologią a socjotechniką” zdaje się temu przeczyć.

 

Komuniści z PZPR po marcu 68 pozostawali wierni słowom Stalina z 1931 roku, który stwierdził, że „antysemityzm jako skrajna forma szowinizmu rasowego jest najbardziej niebezpiecznym przeżytkiem kanibalizmu”.

 

Kiedy w 1967 roku Izrael odniósł zwycięstwo w wojnie sześciodniowej, doprowadziło to do zerwania bliskich i serdecznych do tej pory relacji między blokiem sowieckim a Izraelem. Moskwa w konflikcie oficjalnie wsparła arabów. Pomimo to PRL „od końca lat siedemdziesiątych nawiązała nieoficjalne kontakty z międzynarodowymi ośrodkami żydowskimi”.

 

Po drugiej wojnie światowej, pod komunistyczną okupacją, Żydzi mieli przywileje niedostępne dla Polaków, w tym możliwość swobodnego wyjazdu na zachód, do krajów zapewniających dobrobyt, wolność i demokracje. Podczas gdy Polacy byli zniewoleni sowiecką władzą, od 1945 do 1967 roku z Polski wyemigrowało bez problemów na zachód i do Izraela 235.000 Żydów.

 

Innym przywilejem Żydów w PRL, którego pozbawieni byli Polacy, była możliwość otrzymywania przez Żydów w PRL kasy z zachodu. Od 1957 do 1967 roku amerykańskie organizacje żydowskie bez jakichkolwiek problemów przekazałyuprzywilejowanym w komunistycznej „Polsce” Żydom 475 milionów złotych.

 

Równocześnie przez cały okres PRL Żydzi dostawali hojne dotacje od państwa. W 1967 roku władze PRL na utrzymanie żydowskich stowarzyszeń narodowościowych wydały 6.493.000 złotych. W tym samym czasie tylko sami Żydzi, mniej liczni od innych mniejszości narodowych w PRL dostali na TSKŻ 6.704.000 i 11.000.000 na Państwowy Teatr Żydowski, Żydowski Instytut Historyczny, żydowską prasę i żydowskie szkoły. „W połowie lat siedemdziesiątych państwowe dotacje na działalność TSKŻ wynosiły 4 mln zł w skali całego roku” pozwalało to na utrzymanie kilkunastu lokali TSKŻ i kilkudziesięciu etatów. W 1979 roku Żydzi stanowili 6,3% populacji mniejszości w PRL a dostawali 33% środków na organizacje mniejszości narodowych w PRL.

 

Od lat siedemdziesiątych miały miejsce nieformalne relacje PRL i Izraela. Od 1977 roku miały miejsce oficjalne wyjazdy z PRL do Izraela, i z Izraela do PRL.

 

W 1973 roku w PRL gościła delegacja Bnai Brith. W 1974 roku odbyły się państwowe obchody powstania w getcie warszawskim, władze PRL prowadziły ożywione kontakty z organizacjami żydowskimi z USA (światowym Kongresem Żydów i Bnai Brith), w PRL gościły delegacje Żydów z USA i Europy Zachodniej. W 1978 odbyły się kolejne obchody rocznicy powstania w getcie z udziałem Żydów z USA i Izraela, a PRL za zgodą władz Izraela nawiązała relacje z Yad Vashem. Od końca lat siedemdziesiątych miały miejsce ożywione kontakty naukowe między PRL a instytucjami żydowskimi. Władzom PRL zależało na tym by Żydzi z zachodu byli zadowoleni z PRL, więc komuniści realizowali wszelki postulaty społeczności żydowskiej.

 

Ponownie w 1980 roku władze PRL zezwoliły TSKŻ na czerpanie pomocy finansowej z USA. Żydzi z USA finansowali zajęcia dla dzieci i młodzieży, kolonie letnie i zimowe, wycieczki do Izraela, Jugosławii i Węgier.

 

Symbolem otwartości władz PRL na zagraniczne organizacje żydowskie było to, że w drugim dniu stanu wojennego 14 grudnia 1981 roku władze zezwoliły organizacji Joint na powrót do PRL, oraz uprzywilejowały tą organizacje prawem do bezcłowego importu, i sprowadzania do PRL pieniędzy bez podatku. W 1982 członkowie społeczności żydowskiej otrzymali na tych zasadach 5.500 paczek i przekazy po 40 dolarów na osobę – pensje wówczas w PRL wynosiły po kilkanaście dolarów. W stanie wojennym nastąpił dynamiczny rozwój organizacji żydowskich i żydowskiego życia kulturalnego w PRL.

 

Życie żydowskie w PRL zdynamizowało się od czasu stanu wojennego, i zdławienia przez Jaruzelskiego narodowej i katolickiej rewolucji Solidarności. Pomimo braku relacji dyplomatycznych, w ostatnich sześciu latach PRL turyści żydowscy masowo przyjeżdżali do PRL.

11 sierpnia 1983 w wyniku porozumienia władz PRL z amerykańskimi organizacjami żydowskimi powstała Międzynarodowa Komisja do spraw Cmentarzy Żydowskich w Polsce. Jej zadaniem było porządkowanie i restauracja miejsc pochówku. Komisja finansowana była z budżetu PRL i z środków z zagranicy. Od 1983 w PRL zaczęły działać znane żydowskie fundacje z zachodu.

 

Podczas gdy ateistyczne władze PRL prześladowały kościół katolicki Związek Religijny Wyznania Mojżeszowego otrzymywał dotacje i wsparcie z zagranicy na funkcjonowanie i świadczenia socjalne dla Żydów. W 1984 roku było 16 kongregacji ZRWM, 24 domy modlitwy i synagogi, 9 koszernych kuchni, 27 cmentarzy. Kilka państwowych rzeźni dokonywało uboju rytualnego. Dokonywano też wypieku macy. W tym też roku ZRWM otrzymał 9.000 dolarów z zachodu, i dotacje od władz PRL pozwalające na utrzymanie 70 etatowych pracowników. Usługi mohela zapewniał Żydom w PRL rabin z Węgier.

 

Władzom PRL zależało na utrzymaniu bardzo dobrych relacji z zachodnimi organizacjami żydowskimi. Przedstawiciele władz PRL nieustanie utrzymywali podczas swoich wyjazdów na zachód dobre relacje z organizacjami żydowskimi.

 

W rzekomo antysemickiej po marcowej PRL funkcjonowały instytucje żydowskie. W 1985 roku Towarzystwo Społeczno Kulturalne Żydów miało swoje koła w Warszawie, bielsku Białej, Częstochowie, Dzierżoniowie, Gliwicach, Katowicach, Krakowie, Lublinie, Lublinie, Łodzi, Szczecinie, Wałbrzychu, Włocławku, Wrocławiu, Żarach. W tym też roku zachodnie organizacje rozpoczęły kampanie na rzecz likwidacji klasztoru karmelitanek w Oświęcimiu, uznając ze katolicy usiłują naruszyć monopol Żydów na bycie ofiarami holocaustu.

 

W latach osiemdziesiątych, za czasów oprawcy Jaruzelskiego, terroru komunistycznych władz wobec antykomunistycznej opozycji wywodzącej się z Solidarności, pomimo formalnego braku relacji dyplomatycznych PRL z Izraelem, od 1986 roku przy ambasadzie Holandii działała Sekcja Interesów Izraela. A od 1988 roku między PRL a Izraelem było bezpośrednie połączenie lotnicze i żeglugowe. Wzajemna dyplomacja dynamicznie się rozwijała.

 

W 1988 roku władze PRL na lamach „Trybuny Ludu” i „Polityki” kajały się za marzec 1968, uroczyście obchodziły rocznicę powstania w getcie warszawskim, często spotykały się z przedstawicielami organizacji żydowskich z zachodu. 

 

Jan Bodakowski

 

© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.