75. rocznica pierwszego masowego transportu polskich więźniów do KL Auschwitz

14 czerwca 1940 r. do nowo powstałego obozu koncentracyjnego Auschwitz z więzienia w Tarnowie dotarł pierwszy transport polskich więźniów politycznych, liczący 728 osób. W celu upamiętnienia tego wydarzenia obchodzimy Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych.

Kilka miesięcy po zakończeniu kampanii wrześniowej przedwojenne więzienia i areszty na Górnym Śląsku i w Generalnym Gubernatorstwie uległy niemal całkowitemu przepełnieniu. W tej sytuacji Niemcy wysunęli projekt utworzenia nowego obozu koncentracyjnego, przeznaczonego w pierwszym rzędzie dla Polaków. Miał on zostać urządzony na terenie przedwojennych polskich koszar artyleryjskich w Oświęcimiu.

27 kwietnia 1940 r. Reichsführer-SS Heinrich Himmler polecił inspektorowi obozów koncentracyjnych, SS-Oberführerowi Richardowi Glücksowi, założenie obozu na terenie oświęcimskich koszar. Dwa dni później Glücks powierzył SS-Hauptsturmführerowi Rudolfowi Hessowi obowiązki komendanta nowo utworzonego obozu.

20 maja 1940 r. z obozu koncentracyjnego Sachsenhausen do Oświęcimia przywieziono grupę trzydziestu więźniów kryminalnych narodowości niemieckiej, których oznaczono numerami obozowymi od 1 do 30. Mieli oni pełnić odtąd rolę więźniów funkcyjnych.

W czerwcu 1940 r. z grona więźniów z więzienia w Tarnowie sformowano kontyngent, który miał okazać się pierwszym w historii masowym transportem do KL Auschwitz. Transport 728 polskich więźniów politycznych dotarł do obozu 14 czerwca. Wśród deportowanych byli głównie członkowie ruchu oporu, przedstawiciele inteligencji aresztowani w ramach Akcji AB, żołnierze kampanii wrześniowej, którzy usiłowali przedrzeć się na Węgry oraz studenci i uczniowie.

Numer 31, otwierający rejestr więźniów politycznych KL Auschwitz, otrzymał Stanisław Ryniak, po wojnie inżynier architekt. Zamykający numer 758 posiadał Ignacy Płachta z Łodzi, zatrzymany podczas próby nielegalnego przekroczenia granicy. Od pierwszego dnia pobytu w obozie więźniowie byli poddawani tzw. kwarantannie, której celem było sterroryzowanie oraz doprowadzenie do fizycznego i psychicznego załamania.

Przez pierwsze półtora roku funkcjonowania obozu Polacy stanowili najliczniejszą grupę więźniów. Po inwazji Niemiec na ZSRR w 1941 r. trafiały tu transporty jeńców radzieckich. Od kwietnia 1942 r. Auschwitz stało się miejscem masowej zagłady ludności żydowskiej.

Do stycznia 1945 r. do KL Auschwitz deportowano blisko 150 tysięcy Polaków. Co najmniej połowa z nich tu zginęła, a wielu kolejnych po przeniesieniu do innych obozów. Wojnę przeżyło ok. 200 więźniów z pierwszego transportu do Auschwitz.

Staraniem Chrześcijańskiego Stowarzyszenia Rodzin Oświęcimskich w 2006 r. Sejm Rzeczypospolitej ustanowił 14 czerwca Narodowym Dniem Pamięci Ofiar Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Obozów Zagłady. Zgodnie z prawdą historyczną 12 czerwca br. Sejm zmienił nazwę wprowadzonego 9 lat temu święta na Narodowy Dzień Pamięci Ofiar Niemieckich Nazistowskich Obozów Koncentracyjnych i Obozów Zagłady.

Paweł Brojek
Na zdjęciu: Załadunek więźniów do wagonów. Dworzec kolejowy w Tarnowie, 14 czerwca 1940, fot. Aleksandra Pietrzykowa, "Region tarnowski w okresie okupacji hitlerowskiej. Polityka okupanta i ruch oporu", Warszawa-Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1984

© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.