25 lat temu ujawniono tzw. ukraińską listę katyńską

0
0
0
/

5 maja 1994 r. przedstawiciel władz Ukrainy przekazał stronie polskiej tzw. ukraińską listę katyńską. Wykaz obejmował obywateli polskich zamordowanych wiosną 1940 r. przez NKWD na Ukrainie na podstawie decyzji naczelnych władz państwowych ZSRR.

W październiku 1992 r. Rosja przekazała Polsce podstawowe dokumenty dotyczące zbrodni katyńskiej. Były to: notatka ludowego komisarza spraw wewnętrznych ZSRS Ławrientija Berii dla Józefa Stalina z 5 marca 1940 r., akceptująca jej treść uchwała Biura Politycznego WKP (b) z tego dnia oraz notatka szefa KGB Aleksandra Szelepina dla przywódcy państwa sowieckiego Nikity Chruszczowa z 3 marca 1959 r.

W tej samej uchwale Politbiuro zleciło NKWD rozstrzelać – obok 14,7 tys. jeńców – również 11 tys. więźniów, przetrzymywanych w więzieniach w tzw. zachodnich obwodach Ukrainy i Białorusi, jak w terminologii sowieckiej określano okupowane po 17 września 1939 r. przez ZSRS Kresy Wschodnie. Ofiarą masowej zbrodni padli więc nie tylko wojskowi i policjanci, ale także ludność cywilna.

Wyroki na więźniów miała wydawać „trójka” wysokich funkcjonariuszy NKWD, złożona z dwóch zastępców Berii: Wsiewołoda Mierkułowa i Bachcza Kobułowa, oraz Leonida Basztakowa – szefa 1. Wydziału Specjalnego NKWD ZSRS. Podstawą ich działalności miały być informacje przekazywane przez NKWD Ukrainy i Białorusi.

Na śmierć skazano przetrzymywanych w obozach dla jeńców wojennych w Kozielsku, Starobielsku i Ostaszkowie „byłych polskich oficerów, urzędników, obszarników, policjantów, agentów wywiadu, żandarmów, osadników i służby więziennej”, ale także – aresztowanych i znajdujących się w więzieniach NKWD zachodnich obwodów Ukrainy i Białorusi „członków różnorakich kontrrewolucyjnych organizacji, byłych obszarników, fabrykantów, byłych polskich oficerów, urzędników i uciekinierów”.

Jak wynika ze wspomnianej wcześniej informacji przekazanej przez szefa KGB, A. Szelepina, Chruszczowowi, na mocy decyzji „trójki” rozstrzelano 21 857 jeńców wojennych i więźniów, z czego 7305 więźniów z więzień zachodnich obwodów USRR i BSRR.

5 maja 1994 r. zastępca Szefa Służby Bezpieczeństwa Ukrainy, Andrej Chomicz, przekazał zastępcy Prokuratora Generalnego RP, Stefanowi Śnieżko wykaz 3435 aresztowanych w 1940 r. na Ukrainie polskich obywateli, nazywany tzw. ukraińską listę katyńską.

Był to spis więziennych akt osobowych wysłanych w listopadzie 1940 r. przez naczelnika 1. Wydziału Specjalnego NKWD USRR do naczelnika 1. Wydziału Specjalnego NKWD Związku Sowieckiego. Nazwano go ukraińską listą katyńską, gdyż mówił o ludziach, którzy byli również ofiarami zbrodni katyńskiej - cywilami rozstrzelanymi na terytorium USRS.

Wykaz miał układ alfabetyczny. Obok imienia, nazwiska, imienia ojca i daty urodzenia rozstrzelanego podano w nim numer listy dyspozycyjnej, według której dana osoba została wysłana na egzekucję (przewieziona z Kresów do jednego z trzech więzień ukraińskich). Na tej podstawie ustalono, że były 33 takie listy, a każda liczyła przeciętnie około 100 osób.

Zamordowani to: oficerowie i podoficerowie WP (w tym rezerwy), Korpusu Ochrony Pogranicza i funkcjonariusze Policji Państwowej, ziemianie, urzędnicy państwowi i samorządowi, działacze publiczni. Prócz Polaków na liście figuruje też kilkuset obywateli RP różnych narodowości, głównie Żydów i Ukraińców. Większość z nich przewieziono do Kijowa i zamordowano strzałem w tył głowy w więzieniu łukianowskim.

Zwłoki przykryte plandeką przewożono ciężarowymi samochodami do lasu w Bykowni pod Kijowem. Tam na wydzielonym dla potrzeb NKWD leśnym obszarze, w wykopanych wcześniej dołach, grzebano ofiary. Cały teren, ogrodzony wysokim płotem, strzeżony był przez wartowników. Pozostałe osoby wywieziono do więzień w Charkowie i Chersoniu – tam zostali rozstrzelani, a ich ciała pogrzebano w niewiadomym do dziś miejscu.

Pierwsze ekshumacje w Bykowni przeprowadzono już w 1971 r. Od 2001 r. uczestniczyli w nich polscy specjaliści prowadzący badania na zlecenie Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Do 2012 r. wydobyto szczątki 1992 polskich obywateli zamordowanych przez NKWD. Archeolodzy zdołali określić nazwiska dziewięciu z nich.

Źródło: IPN

Sonda

Wczytywanie sondy...

Polecane

Wczytywanie komentarzy...
Przejdź na stronę główną