Dr Wacław Olszak – opiekun górników

Wacław Olszak urodził się 29 maja 1868 r. we wsi Szonów na Zaolziu w wielodzietnej rodzinie chłopskiej. Po ukończeniu szkoły ludowej uczęszczał do gimnazjum w Cieszynie, gdzie należał do najlepszych uczniów. Działał wówczas w tajnym Stowarzyszeniu Młodzieży Polskiej „Jedność”.

W 1889 r. zdał maturę i rozpoczął studia medyczne na uniwersytecie w Wiedniu, w czasie nauki należał do Akademickiego Zrzeszenia Polaków „Ognisko”. Po uzyskaniu dyplomu praktykował w szpitalach w Wiedniu i Krakowie. W 1896 r. powrócił w rodzinne strony i rozpoczął pracę jako lekarz kasy brackiej Przemysłu Węglowego w Karwinie, gdzie opiekował się górnikami.

Był cenionym lekarzem z jednakowym zaangażowaniem traktującym przedstawicieli trzech narodowości – Polaków, Czechów i Niemców. Znany był też jako wybitny działacz społeczny i oświatowy. Szczególny szacunek zyskał wśród górników i ich rodzin za podejmowane starania na rzecz poprawy ich warunków życiowych.

Należał do zarządów licznych organizacji, działał w Ognisku Polskim w Dąbrowie, Stowarzyszeniu Chrześcijańskich Robotników „Praca” w Karwinie oraz Dziedzictwie bł. Jana Sarkandra. Jako jeden z członków Polskiej Komisji Oświatowej przyczynił się do założenia w Karwinie publicznej biblioteki.

Po I wojnie światowej z ramienia Związku Śląskich Katolików wszedł w skład Rady Narodowej Księstwa Cieszyńskiego – ciała politycznego pracującego na rzecz przyłączenia Śląska Cieszyńskiego do niepodległego państwa polskiego.

Od 1904 r. był członkiem zarządu Macierzy Szkolnej Księstwa Cieszyńskiego. W 1921 r., po podziale Śląska Cieszyńskiego, został prezesem jej Zarządu Głównego. Specjalną opieką otaczał jedyne należące do Macierzy polskie Gimnazjum im. J. Słowackiego w Orłowej. W 1928 r. z własnych środków stworzył fundację stypendialną, wspierającą jego ubogich uczniów.

Przez wiele lat zasiadał w radzie miejskiej miasta Karwiny. Dzięki popularności, jaką cieszył się wśród obywateli, w 1929 r. wybrany został burmistrzem. W 1935 r. objął stanowisko prezesa Rady Naczelnej Polaków w Czechosłowacji. Niewybrany na druga kadencję, powrócił do pracy wśród górników. Za zasługi na polu pracy społecznej otrzymał w 1938 r. Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski.

Tuż po wybuchu II wojny światowej, 2 września 1939 r., dr Olszak został aresztowany przez Niemców, lecz po wstępnym przesłuchaniu wyszedł na wolność. Kilka dni później podstępnie wezwany do jednej z kopalń do rzekomego nieszczęśliwego wypadku, po przybyciu na miejsce został bestialsko pobity do nieprzytomności przez gestapo i niemieckich urzędników kopalnianych. Przewieziony do szpitala zmarł 11 września.

Świadome popularności dr. Olszaka władze niemieckie ograniczyły możliwość udziału w pogrzebie postronnym osobom. Mimo że w kondukcie żałobnym szły tłumy, na cmentarz w Karwinie pozwolono wejść tylko żonie, dwójce dzieci oraz księdzu.

Nazwiskiem wybitnego działacza narodowego i społecznika nazwano ulice w Cieszynie i Karwinie. Uwieczniono je także na tablicy pamiątkowej Domu Lekarza w Katowicach.