Tajna Armia Polska. Pierwsza konspiracja Witolda Pileckiego

Tajna Armia Polska była konspiracyjną organizacją wojskową założoną w listopadzie 1939 r. w Warszawie przez Jana Włodarkiewicza, majora kawalerii Wojska Polskiego, który podczas kampanii wrześniowej walczył w szeregach Armii Lublin.

W tworzeniu organizacji brał udział m.in. ppor. Witold Pilecki oraz Jan Dangel, student i działacz akademicki stojący na czele organizacji liczącej około 300 członków. 9 listopada 1939 r. odbyło się pierwsze spotkanie organizacyjne, którego datę przyjmuje się jako oficjalną datę powstania TAP.

Celem mjra Włodarkiewicza była budowa organizacji wojskowej o wyraźnym ideologicznym i chrześcijańskim obliczu. W związku z tym grupowała ona głównie wojskowych, w tym wielu oficerów zawodowych, oraz działaczy społecznych związanych z chrześcijaństwem. Pod względem politycznym deklarowała lojalność wobec rządu na uchodźstwie.

Funkcję komendanta objął mjr Włodarkiewicz, który przyjął pseudonim „Darwicz”, inspektorem organizacyjnym mianowano ppor. Pileckiego. Skuteczna akcja werbunkowa i związany z nią napływ doświadczonych oficerów pozwolił na skompletowanie Sztabu Głównego TAP, na którego czele stanął ppor. Pilecki.

W ciągu kolejnych miesięcy struktura TAP uległa szybkiej rozbudowie, poza Warszawą powstały okręgi w Siedlcach, Lublinie i Kielcach. W połowie roku organizacja liczyła ok. 19 tys. członków.

Od początku istnienia TAP w centrum zainteresowania jej dowództwa znajdował się wywiad. Sieć wywiadowcza zajmowała się przede wszystkim obserwacją szlaków komunikacyjnych, zbieraniem informacji o produkcji przemysłowej na rzecz wojska, gromadzeniem wiadomości o działaniach represyjnych okupanta oraz o nastrojach społeczeństwa polskiego.

Do jej zadań należało także tworzenie kartoteki osób współpracujących z okupantem. Zadaniem komórki kontrwywiadu była obserwacja kadry kierowniczej oraz nadzorowanie bezpieczeństwa miejsc spotkań i punktów kontaktowych. Duże osiągnięcia miała komórka legalizacji, która produkowała fałszywe dokumenty niezbędne w pracy konspiracyjnej oraz dokumenty ułatwiające wyjazd poza granice kraju.

Rozpoczęto również tworzenie oddziałów dywersyjnych, pierwszy taki oddział powstał już w grudniu 1939 r., w powiecie Hrubieszów, organizacyjnie należącym do Okręgu Lublin.

Już na początku działalności TAP zdecydowano o konieczności utworzenia organizacji będącej jej ideowo-polityczną nadbudową. Organizacja ta ukształtowała się ostatecznie w końcu pierwszego kwartału 1940 r. i nosiła nazwę „Znak”. Jej deklaracja ideowa głosiła hasła Polski chrześcijańskiej, narodowej i sprawiedliwej.

Jako najważniejszy cel zapisano w niej kontynuowanie walki o niepodległość wszystkimi dostępnymi środkami aż do zwycięstwa. Ponadto zapowiadano wypracowanie programu, który po wyzwoleniu zapewniłby Polsce odrodzenie moralne, polityczne, gospodarcze i kulturalne. Za istotne zagadnienie uważano również podtrzymywanie morale w sytuacji niewoli oraz przygotowanie społeczeństwa do realizacji zadań w przyszłej wolnej Polsce.

TAP i „Znak” posiadały wspólną komórkę wydawniczą. Od początku grudnia 1939 r. wydawano komunikaty radiowe, od 1940 r. ukazywały się pisma „Biuletyn Żołnierski”, „Znak” oraz „Znak Ziemi”.

Wiosną 1940 r. Tajna Armia Polska przystąpiła do negocjacji w sprawie utworzenia wspólnej organizacji jednoczącej działania współpracujących dotąd grup konspiracyjnych o zbliżonym obliczu ideowym. Powstała ona we wrześniu 1940 r. pod nazwą Konfederacja Narodu. W styczniu 1941 r. w jej ramach został wydzielony pion wojskowy - Konfederacja Zbrojna, w której skład weszli członkowie TAP.

We wrześniu 1941 r., gdy Konfederacja Zbrojna scaliła się ze Związkiem Walki Zbrojnej, wielu z jej członków przeszło do wydzielonej w ZWZ organizacji dywersyjnej „Wachlarz”, której mjr Włodarkiewicz został pierwszym komendantem.