Górzna: Jeden z najstarszych kościołów chrześcijańskich (FELIETON)
W zachodniej Armenii, 60 km od góry Ararat, w pobliżu miasta Artaszat odnaleziono ruiny kościoła z początku IV w. . Jest to jedna z pierwszych tego typu świątyń na całym świecie. Pozwolenie na budowę kościołów wydano w Cesarstwie Rzymskim po 313r. n. e. Edykt mediolański wydany przez cesarza Konstantyna Wielkiego gwarantował wolność wyznania. Przed tą datą wierni gromadzili się potajemnie w prywatnych domach w „domus eccelesiae” („dom kościoła”. A w okresie prześladowań za miejsce kultu wybierano rzymskie katakumby.
Wcześniej jeszcze niż w samym Cesarstwie Rzymskim chrześcijaństwo szerzyło się na obrzeżach. Krajem który pierwszy na świecie przyjął chrześcijaństwo jako religię państwową, była Armenia. Nastąpiło to w 301 r. za rządów krola Tirydatesa. Dlatego właśnie na tych terenach, na pograniczu Europy i Azji, na Kaukazie Południowym przeprowadza się prace wielu grup archeologicznych. Przynoszą one zaskakujące efekty. Obecnie zespół ekspertów z Westfalskiego Uniwersytetu Wilhelma w Munsterze w Niemczech i Armeńskiej Akademii Nauk od 2018r. prowadził badania na tym terenie, a w październiku tego roku odnalazł ruiny kościoła, który pod względem typologicznym odpowiada wczesnochrześcijańskim budynkom pomnikowym. Taką konstrukcję odkryto w starożytnej metriopolii Artaxata na zachodzie kraju. Według analizy geofizycznej dowiedziono, że budowla powstała na początku IV wieku. Oznacza to, że odnaleziono pierwszy kościół chrześcijański w Armenii. Jest on zarówno jednym z pierwszych takich budowli na świecie. Opublikowany komunikat przez Uniwersytet w Munsterze mówi, że budynek miał kształt ośmiokąta, z dobudowanymi wydłużeniami w kształcie krzyża, prostokątnymi izbami rozciągającymi się z czterech boków, o średnicy około 30 metrów, prostą podłogę z zaprawy i terakotowe płytki. W podłużnych częściach kościoła odnaleziono pozostałości drewnianych podestów Odnalezione fragmenty marmuru dowodzą, że budynek był bogato zdobiony materiałem importowanym z basenu Morza Śródziemnego. Naukowcy pracują obecnie nad ustaleniem komu kościół był poświęcony i w jaki sposób i kiedy został zniszczony.
Według tradycyjnego przekazu w tym miejscu w 301 r. św. Grzegorz Oświeciciel nawrócił króla Armenii Trydatesa na chrześcijaństwo. W pobliżu Artaxata jest średniowieczny klasztor Chor Wirap. Artaxata przez sześć wieków była stolicą Armenii.
Maria Górzna
