Zmarł z wycieńczenia pobytem w niemieckich obozach

Seweryn Franciszek Czetwertyński - arystokrata, działacz Stronnictwa Narodowego, poseł na Sejm RP, społecznik. Swoje oddane życie dla Polski zakończył pobytem w niemieckich obozach śmierci Auschwitz i Buchenwaldzie.

Seweryn Franciszek Czetwertyński urodził się 18 kwietnia 1873 r. w Warszawie w arystokratycznej rodzinie ks. Włodzimierza Ludwika, uczestnika powstania styczniowego.

Ukończył gimnazjum rolne i agronomię na Politechnice w Rydze. W trakcie studiów należał do korporacji akademickiej Arkonia. Następnie podjął studia na Uniwersytecie w Bonn.

Przed pierwszą wojną światową pracował w licznych organizacjach rolniczych na południowym Podlasiu i w Warszawie, m.in. w Towarzystwie Popierania Przemysłu i Handlu, był także prezesem Stowarzyszenia Rolniczego w Siedlcach.

W 1904 r. został wiceprezesem warszawskiego Towarzystwa Dobroczynności, w 1905 r. wstąpił do Ligi Narodowej. Jednocześnie wszedł do grona założycielskiego utworzonego w tym samym roku Stronnictwa Narodowo-Zachowawczego, grupującego umiarkowanych konserwatystów. W 1906 r. został wybrany posłem do I Dumy.

W latach 1907–1917 pełnił funkcję prezesa Centralnego Towarzystwa Rolniczego, a od 1914 r. pierwszego prezesa Centralnego Komitetu Obywatelskiego.

Po załamaniu się frontu rosyjskiego w 1915 r. protestował przeciwko stosowanej przez Rosjan w Królestwie Polskim taktyce "spalonej ziemi", polegającej na niszczeniu wszystkiego, co może być przydatne dla wroga.

W maju 1917 r. podczas pobytu w Petersburgu brał udział w pertraktacjach prowadzonych z wojskowymi władzami rosyjskimi na temat formowania armii polskiej w Rosji. Aresztowany przez bolszewików wiosną 1918 r., spędził przeszło miesiąc w więzieniu w Homlu.

Po powrocie do kraju w maju 1918 r. ponowił działalność gospodarczą i polityczną. Zarządzał fabryką wódek w Suchowoli, prowadził Hotel Europejski w Warszawie. W 1919 r. wybrany został z listy narodowo-ludowej w okręgu bialskopodlaskim do Sejmu Ustawodawczego. W sejmowych ławach zasiadał też w trzech kolejnych kadencjach, pracował w komisjach, a od marca 1928 r. do października 1931 r. był wicemarszałkiem Sejmu. Od 1928 r. wchodził w skład Komitetu Politycznego Stronnictwa Narodowego.

Działał również na polu publicystyki, jego artykuły ukazywały się na łamach "Gazety Rolniczej", "Gazety Warszawskiej" i "Przeglądu Narodowego".

W pierwszych latach wojny mieszkał w swoim majątku Suchowola w powiecie radzyńskim. Aresztowany w marcu 1941 r. przez hitlerowców, przebywał w więzieniu na Zamku Lubelskim, skąd wywieziony został do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu, a stamtąd do obozu w Buchenwaldzie.

W kwietniu 1945 r. wyzwolony przez wojska amerykańskie wyemigrował do Wielkiej Brytanii. Po dwóch miesiącach, 19 czerwca zmarł w szpitalu w Edynburgu na skutek wycieńczenia warunkami obozowymi.

Jego ciało spoczęło na miejscowym cmentarzu Mount Vernon.

Paweł Zbrojewicz