Płk. Antoni Sanojca. Prawdziwy, a nie michnikowski "człowiek honoru"

Antoni Sanojca za udział w wojnie polsko-bolszewickiej, działalność ZWZ-AK i WiN-ie został skazany na 6 lat więzienia przez stalinowski sąd. Jeszcze u schyłku PRL w 1988 r. odmówił awansu na generała brygady, który otrzymał od komunistycznego państwa.

Antoni Sanojca urodził się 4 czerwca 1899 r. w Rzeszowie.

W czasie I wojny światowej walczył w 6. Pułku Piechoty Legionów . Po kryzysie przysięgowym, w listopadzie 1917 r. został wcielony do armii austriackiej, od 1918 r. działał w Polskiej Organizacji Wojskowej. Podczas wojny polsko-bolszewickiej walczył w szeregach 10. Dywizji Piechoty.

W latach 1921-1926 studiował na Politechnice Lwowskiej, naukę ukończył z tytułem inżyniera. W okresie międzywojennym był oficerem służby stałej.

We wrześniu 1939 r. brał udział w obronie oblężonej Warszawy dowodząc 3. batalionem 40. Pułku Piechoty Dzieci Lwowskich.

Od pierwszych dni okupacji działał w konspiracji, początkowo w Dowództwie Głównym Służby Zwycięstwu Polski, a następnie w Komendzie Głównej ZWZ-AK, gdzie od października 1939 do lipca 1944 r. był szefem Oddziału I (Organizacyjnego).

Na tym stanowisku odpowiadał m.in. za organizacje procesów scaleniowych Armii Krajowej z innymi organizacjami podziemnymi oraz za kontakty z działającym w podziemiu pod kryptonimem Szare Szeregi Związkiem Harcerstwa Polskiego.

Osobiście kierował komórką AK o kryptonimie „Iko”, powołaną do prowadzenia pracy podziemnej w obozach jenieckich i skupiskach przymusowych robotników w Rzeszy oraz na terenach okupowanych. Od lipca 1944 r. pełnił funkcję zastępcy szefa sztabu Komendy Głównej AK ds. organizacyjnych.

W trakcie powstania warszawskiego pełnił funkcje zastępcy dowódcy Grupy AK "Północ", podczas walk został ciężko ranny. Po klęsce powstania trafił do niemieckiej niewoli jako jeniec oflagu w Woldenbergu.

Po uwolnieniu i powrocie do kraju, w połowie kwietnia 1945 r. otrzymał nominację na Komendanta Obszaru Południowego Delegatury Sił Zbrojnych, obejmującego tereny województw: krakowskiego, rzeszowskiego, górnośląskiego i dolnośląskiego.

W pierwszych dniach września 1945 r., brał udział w zebraniu konspiracyjnym zorganizowanym w Warszawie, na którym powołano organizację "Wolność i Niezawisłość". Po utworzeniu WiN, jako Prezes Obszaru Południowego, był organizatorem jej struktur na terenach południowej Polski.

Aresztowany w listopadzie 1945 r., płk. Antoni Sanojca został skazany na 6 lat więzienia w procesie I Zarządu Głównego WiN. Ułaskawiony w 1947 r., został powtórnie aresztowany w 1949 r. pod fałszywymi zarzutami. Na wolność wyszedł w 1953 r.

W 1988 r. odmówił przyjęcia od władz komunistycznych awansu do stopnia generała brygady.

Zmarł 25 lipca 1990 r. w Warszawie. Był wielokrotnie odznaczany, w tym 6-krotnie Krzyżem Walecznych.

Paweł Brojek
źródło: 1944.pl
fot: ipn.gov.pl