Gen. Kazimierz Sosnkowski. Zdymisjonowany za wierność Ojczyźnie

Dziś 45. rocznica śmierci wybitnego dowódcy, polityka, Komendanta Głównego Związku Walki Zbrojnej oraz Wodza Naczelnego Polskich Sił Zbrojnych. Gen. Sosnkowski był przeciwny wybuchowi Powstania Warszawskiego, a za antyrosyjską postawę był szykanowany przez aliantów.

Kazimierz Sosnkowski urodził się 19 listopada 1885 r. w Warszawie. Początkowo uczęszczał do warszawskiego gimnazjum, gdzie zaangażował się działalność tajnych kółek samokształceniowych.

Podejrzewany o spiskowanie przeciwko rosyjskiej władzy przeniósł się do Petersburga, gdzie zdał maturę. W 1905 r. dostał się na Politechnikę Warszawską, ale studiów nie podjął z powodu zamknięcia uczelni po wybuchu strajku szkolnego.

Zafascynowany postacią Piłsudskiego jeszcze w tym samym roku wstąpił do PPS, a rok później do Organizacji Bojowej PPS, gdzie pełnił funkcję komendanta w okręgu warszawskim, radomskim i Zagłębiu Dąbrowskim.

W 1907 r. rozpoczął studia na Politechnice Lwowskiej, angażując się jednocześnie w działalność niepodległościową. W 1908 r. utworzył Związek Walki Czynnej, a dwa lata później był współzałożycielem Związku Strzeleckiego, w którym od 1912 r. działał jako zastępca komendanta głównego i szef sztabu.

W czasie I wojny światowej służył w Legionach Polskich, początkowo jako zastępca Piłsudskiego w 1. Pułku Piechoty, potem w I Brygadzie. Jednocześnie pełnił funkcję szefa sztabu. Obdarzony talentem dowódczym szybko awansował, w 1916 r., w wieku 31 lat, dosłużył się stopnia pułkownika.

Po kryzysie przysięgowym w 1917 r. został osadzony w Magdeburgu. Po zwolnieniu, w listopadzie 1918 r. przybył do Warszawy, gdzie objął funkcję dowódcy Okręgu Generalnego „Warszawa”. W marcu 1919 r. został wiceministrem spraw wojskowych. W 1920 r. otrzymał awans na generała dywizji.

W czasie wojny polsko-bolszewickiej objął dowództwo Armii Rezerwowej, na której czele toczył walki obronne na północnym odcinku frontu. W sierpniu 1920 r. objął tekę ministra spraw wojskowych i został członkiem Rady Obrony Państwa. W okresie bitwy warszawskiej był faktycznym dowódcą obrony stolicy.

Pełniąc funkcję ministra miał duże zasługi w porządkowaniu struktur i modernizowaniu Wojska Polskiego. Po zawarciu pokoju ryskiego w 1921 r. sprawnie przeprowadził demobilizację, zapewniając żołnierzom opiekę materialną i moralną.

Był inicjatorem budowy portu w Gdyni i linii kolejowej na Hel, przyczynił się również rozpoczęcia budowy przyszłego Centralnego Okręgu Przemysłowego, który był jednym z najważniejszych projektów budowlanych II RP. Czuwał także nad organizacjami powstańczymi z Górnego Śląska oraz wspierał kombatantów ze szlaku bojowego Legionów i polskich korpusów na wschodzie.

Po odwołaniu ze stanowiska ministra w 1924 r. pełnił szereg funkcji dyplomatycznych, m.in. był przedstawicielem Polski przy Lidze Narodów na konferencję rozbrojeniową w Genewie.

W maju 1926 r. w czasie trwającego wówczas zamachu, niepoinformowany zawczasu przez Piłsudskiego, podjął próbę samobójczą. Odratowany, pół roku spędził w szpitalu. Do służby wrócił w 1927 r., został inspektorem Armii „Podole” i „Wołyń”, a w 1928 r. Armii „Polesie”. W 1936 r. został awansowany do stopnia generała broni.

W czasie kampanii wrześniowej dowodził Frontem Południowym. Po nieudanych próbach przebicia się na odsiecz Lwowa rozwiązał resztki swoich oddziałów, a następnie przedostał się do Francji.

W październiku 1939 r. został wyznaczony przez prezydenta na uchodźstwie Władysława Raczkiewicza na jego następcę oraz mianowany przewodniczącym Komitetu Ministrów ds. Kraju i ministrem bez teki w rządzie gen. Sikorskiego.

W listopadzie 1939 r. został Komendantem Głównym nowo powstałego Związku Walki Zbrojnej. Po klęsce Francji przekazał dowództwo ZWZ gen. Stefanowi Roweckiemu.

W 1941 r. ustąpił z emigracyjnego rządu na znak protestu przeciwko nieuregulowaniu kwestii wschodnich granic Polski w układzie Sikorski-Majski.

W lipcu 1943 r., po śmierci gen. Sikorskiego, objął stanowisko Naczelnego Wodza. Przeciwny wybuchowi powstania warszawskiego, w czasie walk w stolicy zabiegał o pomoc aliantów, zarzucając rządom Wielkiej Brytanii i Stanów Zjednoczonych niedotrzymanie zobowiązań sojuszniczych, czemu dał wyraz w słynnym rozkazie nr 19 z 1 września 1944 r. skierowanym do żołnierzy Armii Krajowej.

We wrześniu 1944 r., pod naciskiem premiera Wielkiej Brytanii Winstona Churchilla, został zdymisjonowany ze stanowiska Naczelnego Wodza. Pozbawiony funkcji wojskowych, w listopadzie 1944 r. jako cywil wyjechał do Kanady, gdzie pozostał już na stałe. Ze względu nieugiętą postawę w stosunku do władz ZSRR rządy amerykański i angielski do 1949 r. odmawiały mu wiz wjazdowych.

Na emigracji w dalszym ciągu podejmował działania na rzecz Polski. W latach 1952-1954 w Londynie występował w charakterze mediatora między skłóconymi stronnictwami, doprowadzając do podpisania aktu zjednoczenia narodowego.

Gen. Kazimierz Sosnkowski zmarł 11 października 1969 r. w Arundel. W 1992 r. urnę z jego prochami sprowadzono do Polski i złożono w podziemiach archikatedry św. Jana Chrzciciela w Warszawie.

Był wielokrotnie odznaczany najwyższymi odznaczeniami państwowymi, m.in. pośmiertnie Orderem Orła Białego w 1995 r.

Paweł Brojek
Źródło: ipn.gov.pl


© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.