Por. Edmund Tudruj „Mundek” - żołnierz „Zapory”

We wrześniu 1947 r. wraz z mjr. Hieronimem Dekutowskim „Zaporą” i grupą podległych mu żołnierzy podjął nieudaną próbę przedostania się na Zachód. W wyniku zdrady i prowokacji zorganizowanej przez bezpiekę został złapany, osądzony i skazany na śmierć. Szczątki partyzanta odnaleziono w 2012 r. w kwaterze „Ł” Cmentarza Powązkowskiego. Edmund Tudruj urodził się 22 października 1923 r. w Stasinie koło Lublina w rodzinie chłopskiej. W czasie okupacji niemieckiej ukończył gimnazjum i zdał maturę na tajnych kompletach. Po ukończeniu tajnej podchorążówki walczył w oddziale AK Stanisława Łukasika ps. „Ryś”. Po wkroczeniu w lipcu 1944 r. Armii Czerwonej na Lubelszczyznę jego oddział został rozwiązany, a on sam podjął pracę na kolei. W październiku 1944 r. został aresztowany przez NKWD i wywieziony do łagru NKWD w Borowiczach za Moskwą. Po powrocie do Polski w marcu 1945 r. ponownie wstąpił do oddziału „Rysia”. W grudniu 1945 r. został przypadkowo aresztowany i skazany na 10 miesięcy. Po odzyskaniu wolności ponownie wszedł w skład oddziału Łukasika należącego do zgrupowania Hieronima Dekutowskiego „Zapory”, które podlegało Inspektoratowi Lublin Zrzeszenia WiN. Jesienią 1946 r. na rozkaz „Zapory” objął dowództwo oddziału, który działał w powiecie Lubartów. Ponieważ był poszukiwany przez UB, w styczniu 1947 r. „Zapora” wezwał go do wspólnego wyjazdu na Zamojszczyznę. Uczestniczył tam w akcjach zbrojnych przeciw komunistycznemu aparatowi bezpieczeństwa. Intensywnie poszukiwany przez UB, opuścił Zamojszczyznę i od tego czasu często zmieniał miejsce pobytu. Przebywał głównie w zachodniej Polsce - Wrocławiu, Wałbrzychu, Szczecinie i Poznaniu. We wrześniu 1947 r. wraz z „Zaporą” i grupą podległych mu żołnierzy podjął próbę przedostania się na Zachód. W wyniku zdrady i prowokacji zorganizowanej przez UB w Katowicach wszyscy zostali podstępnie aresztowani w punkcie kontaktowym w Nysie i przewiezieni do centralnego więzienia MBP w Warszawie. 14 listopada 1948 r. tamtejszy Wojskowy Sąd Rejonowy w składzie mjr Józef Badecki, kpt. Józef Kantecki i kapral Ryszard Wasilewski, skazał go na karę śmierci, którą wykonano 7 marca 1949 r. w więzieniu mokotowskim. Wraz z por. Tudrujem stracono jego sześciu współtowarzyszy: mjr. Hieronima Dekutowskiego, kpt. Stanisława Łukasika, por. Romana Grońskiego, por. Jerzego Miatkowskiego, por. Tadeusza Pelaka i por. Arkadiusza Wasilewskiego. W 1995 r. por. Edmund Tudruj został zrehabilitowany wyrokiem Sądu Wojskowego w Warszawie. Postanowieniem prezydenta Lecha Kaczyńskiego z 15 listopada 2007 r., został „za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej” odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Jego szczątki odnaleziono latem 2012 r. w kwaterze „Ł” Cmentarza Powązkowskiego. 27 września 2015 r. zostały uroczyście pochowane w Panteonie – Mauzoleum Wyklętych – Niezłomnych na tym cmentarzu. opr. Paweł Brojek Źródło: IPN