Stefan Sołtyk – narodowiec z Radomszczyzny

Pedagog i parlamentarzysta, początkowo związany z PPS, w czasie I wojny światowej zerwał z socjalizmem i związał się z obozem narodowym. Aresztowany niedługo po rozpoczęciu II wojny światowej, całą okupacje spędził w niemieckich więzieniach i obozach. W tym miesiącu mija 70 lat od jego śmierci.

Stefan Sołtyk urodził się w 1880 r. w Zwoleniu na Mazowszu. Ukończył progimnazjum w Sandomierzu, a później gimnazjum w Radomiu w 1901 r. W młodości związany z ruchem socjalistycznym, działał w PPS. Studiował na wydziale fizyko-matematycznym Uniwersytetu Warszawskiego. Za udział w antycarskich manifestacjach podczas rewolucji 1905 r. został wyrzucony z uczelni i wcielony armii rosyjskiej.

W 1906 r. objął posadę nauczyciela w Szkole Handlowej Męskiej w Radomiu. W 1911 r. utworzył w mieście Szkołę Handlową Żeńską i został jej pierwszym dyrektorem.

Po wybuchu I wojny światowej i zajęciu Radomia przez Niemców został wybrany na komendanta Milicji Obywatelskiej. Aresztowany przez władze okupacyjne, po zwolnieniu w 1915 r. opuścił Radom. Uznawszy za głównego przeciwnika sprawy polskiej państwo niemieckie, wstąpił do wojska rosyjskiego. Mniej więcej w tym czasie zaczął sympatyzować z endecją.

W 1917 r., po rewolucji lutowej, należał do pomysłodawców ruchu wojskowego zrzeszającego oficerów i żołnierzy polskich w armii rosyjskiej i był zwolennikiem formowania z nich odrębnych jednostek wojskowych.

W czerwcu tego roku został sekretarzem Polskiego Wojskowego Komitetu Wykonawczego, a następnie Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego (Naczpol). Kierował pracą kulturalno-oświatową I Korpusu i Związku Wojskowych Polaków w Rosji. W marcu 1918 r. został sekretarzem gen. Dowbor-Muśnickiego. Po rozwiązaniu I Korpusu objął ponownie kierownictwo szkoły w Radomiu.

Od 1919 r. był prezesem Zarządu Okręgu Związku Ludowo-Narodowego w Radomiu, z jego ramienia został wybrany do Sejmu Ustawodawczego. W sierpniu tego roku przeszedł do nowo powstałego Narodowego Zjednoczenia Ludowego. W Sejmie był sekretarzem prezydium, przewodniczącym Komisji Oświatowej i sekretarzem Komisji Wojskowej.

W czasie wojny polsko-bolszewickiej wstąpił do Armii Ochotniczej i został w randze kapitana szefem gabinetu jej dowódcy gen. Józefa Hallera. Jako delegat sejmu z ramienia NZL zasiadał w Radzie Obrony Państwa.

Pracę w parlamencie łączył z działalnością wydawniczą i publicystyczną, redagując radomską prasą endecką: „Głos Radomski”, „Odrodzenie” oraz „Słowo Radomskie”, w których zamieszczał własne artykuły. Publikował też na łamach centralnej prasy endeckiej.

W 1922 r. został ponownie wybrany do Sejmu z listy będącego w koalicji z endecją Chrześcijańskiego Związku Jedności Narodowej. Należał do klubu ZLN. Po utworzeniu Obozu Wielkiej Polski w 1926 r. pełnił funkcję oboźnego na woj. radomskie. W 1928 r. został prezesem powiatowego zarządu Stronnictwa Narodowego.

Przewodniczył kołu Towarzystwa Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych. Był też prezesem honorowym Związku Hallerczyków w Radomiu.

Z ramienia Stronnictwa Narodowego w 1930 r. został wybrany do senatu. Podczas wystąpień krytykował politykę oświatową sanacji. Piętnował upolitycznienie szkoły i zawodu nauczycielskiego, zarzucał władzom popieranie walki z religią i utrudnianie młodzieży wiejskiej dostępu do szkół.

Z początkiem 1934 r. przystąpił do wydawania nowego organu prasowego endecji: „Gazety Radomskiej”. Mimo nacisków lokalnych władz dążących do zablokowania tej inicjatywy wydawał ją – z przerwami wywołanymi konfiskatami i procesami prasowymi – do wybuchu drugiej wojny światowej.

Podczas niemieckiej okupacji w październiku 1939 r. został aresztowany przez gestapo. Przebywał w więzieniach w Radomiu, Łodzi, Poznaniu, Głogowie i Berlinie, a od kwietnia 1940 r. przeszedł przez szereg obozów koncentracyjnych, m.in. Sachsenhausen i Buchenwald.

W kwietniu 1945 r. został ewakuowany do Dachau przez wycofujących się Niemców. Zmarł w wycieńczenia 6 lub 7 maja 1945 r., niedługo po oswobodzeniu obozu przez żołnierzy amerykańskich.

opr. Paweł Brojek
Źródło: ipsb.nina.gov.pl

© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.