W 1939 r. nie chciano gen. Hallera. Zginął w Starobielsku

W tym miesiącu mija 72. rocznica śmierci gen. Stanisława Hallera, generała dywizji Wojska Polskiego, bohatera wojny polsko-bolszewickiej dwukrotnie odznaczonego Orderem Virtuti Militari.

Stanisław Haller de Hallenburg urodził się 26 kwietnia 1872 r. w majątku Polanka w powiecie podgórskim ziemi krakowskiej, należącym do Hallerów, polskiej rodziny o niemieckich korzeniach, która w wiekach XV-XX odegrała znaczącą rolę w historii Polski.

Po ukończeniu szkoły powszechnej w rodzinnych stronach i gimnazjum w Bielsku w 1892 r., wstąpił ochotniczo do armii austriackiej, gdzie w 1893 r. skończył roczną szkołę wojskową otrzymując stopień podporucznika artylerii.

W 1901 r. ukończył Wyższą Szkołę Wojenną w Wiedniu i pełnił zawodowa służbę w Krakowie, w latach 1912-1915 jako szef sztabu Twierdzy Kraków, a od 1916 r. jako szef sztabu w korpusie austriackim. W 1917 r. awansował do stopnia pułkownika i został dowódcą brygady na froncie włoskim, gdzie walczył do końca I wojny światowej.

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wrócił do kraju i wstąpił do Wojska Polskiego. Początkowo objął funkcję zastępcy komendanta miasta Krakowa, a w listopadzie 1918 r. został szefem Sztabu Dowództwa Okręgu Generalnego "Kraków". W lutym 1919 r. powierzono mu pełnienie obowiązków Szefa Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, rok później awansował na stopień generała brygady.

Podczas wojny polsko-bolszewickiej, od sierpnia do września 1920 r. dowodził 13. Dywizją Piechoty i Grupą Operacyjną. We wrześniu 1920 r., już w stopniu generała-porucznika, objął dowodzenie 6. Armią we Lwowie, prowadząc ciężkie boje do momentu zawieszenia broni 12 października 1920 r.

Po wojnie polsko-sowieckiej otrzymał stanowisko inspektora armii we Lwowie. W czerwcu 1923 r. stanął na czele Sztabu Generalnego II RP. W grudniu 1925 r., na skutek nie odpowiadających mu stosunków w armii, podał się do dymisji i przeszedł do rezerwy, osiedlając się w rodzinnej miejscowości.

W czasie przewrotu majowego 1926 r. powołany do służby stałej, został szefem sztabu wojsk rządowych. Po przewrocie majowym jako przeciwnik Piłsudskiego, ponownie złożył dymisję i przeszedł do rezerwy. Osiadł w rodzinnym majątku, gdzie zajmował się pracą społeczną m.in. jako aktywny członek Akcji Katolickiej.

W ostatnich dniach sierpnia 1939 r. zgłosił swoją gotowość do ponownego wstąpienia do armii, by stanąć w obronie kraju, ale jego propozycja pozostała bez odpowiedzi.

W pierwszych dniach września 1939 r. ewakuował się na wschód, licząc na udział w obronie Lwowa. Po zajęciu tych terenów przez Armię Czerwoną jako generał WP został aresztowany przez NKWD i osadzony w obozie w Starobielsku.

6 kwietnia 1940 r. gen. Stanisław Haller został wywieziony ze Starobielska do Charkowa, gdzie podzielił tragiczny los tysięcy zamordowanych polskich oficerów.

Postanowieniem Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z dnia 5 października 2007 r. został mianowany pośmiertnie do stopnia generała broni. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 r. w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

Paweł Zbrojewicz