Orzeczenie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka: homoseksualne „małżeństwo” Bègles unieważnione

W dniu 9 czerwca 2016 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok w sprawie Chapin i Charpentier v. Francja (nr 40183/07), w którym podtrzymał w mocy wyroki francuskich sądów krajowych unieważniających zawarcie tzw. "małżeństwa Bègles", tj. umowy zakontraktowanej w 2004 roku między dwoma mężczyznami z naruszeniem francuskiego prawa.

Jednomyślnym orzeczeniem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka przypomniano, że Europejska Konwencja Praw Człowieka nie obejmuje prawa do zawarcia małżeństwa przez pary homoseksualne, ani w ramach prawa do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego (art. 8), ani w ramach prawa do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny (art. 12). Trybunał potwierdził jednocześnie, że zastrzeżenie instytucji małżeństwa dla związku mężczyzny i kobiety w porządkach krajowych Państw Członkowskich nie ma charakteru dyskryminującego. W maju 2004 roku powodowie Chapin i Charpentier złożyli wniosek o zawarcie związku małżeńskiego do działu rejestru cywilnego rady miejskiej w Bègles. Zaraz po opublikowaniu zapowiedzi, prokurator wniósł sprzeciw wobec decyzji urzędu. Jednak burmistrz Bègles przeprowadził ceremonię zaślubin i dokonał odpowiedniego wpisu w rejestrze urodzeń, małżeństw i zgonów, pomimo prokuratorskiego sprzeciwu. W związku z tym, w dniu 22 czerwca 2004 roku, prokurator wszczął postępowanie przeciwko Chapin i Charpentier zmierzające do stwierdzenia nieważności zawartego przez nich małżeństwa, czego rezultatem były wyroki dwóch instancji unieważniające zawarty przez nich związek. Chapin i Charpentier odwołali się do Sądu Kasacyjnego, który w dniu 13 marca 2007 r. ostatecznie podtrzymał wyroki obu sądów krajowych. Przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka powodowie powoływali się na art. 12 (prawo do zawarcia małżeństwa) wraz z art. 14 (zakaz dyskryminacji), twierdząc, że ograniczenie możliwości zawarcia małżeństwa tylko przez pary przeciwnej płci jest dyskryminujące i narusza ich prawo do zawarcia małżeństwa. Powodowie powoływali się również na art. 8 (prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego) wraz z artykułem 14, twierdząc, że zostali dyskryminowani ze względu na swoją orientację seksualną. Wyrokiem zapadłym w dniu 9 czerwca, Trybunał jednogłośnie stwierdził brak naruszenia powołanych przepisów. Oznacza to, że państwo francuskie, odmawiając możliwości zawarcia związku małżeńskiego przez dwóch mężczyzn (w momencie, gdy prawo francuskie nie przewidywało takiej możliwości), nie naruszyło postanowień Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Tym samym Trybunał potwierdził, że nie istnieje „prawo do zawarcia homoseksualnego małżeństwa" na mocy Konwencji oraz podtrzymał w mocy orzeczenie francuskiego Sądu Najwyższego stwierdzając, że nie dochodzi do dyskryminacji, jeżeli prawo krajowe wyłącza możliwość zawarcia małżeństwa pomiędzy dwiema dorosłymi osobami tej samej płci. Warto zauważyć, że wyrok ETPCz w sprawie Chapin i Charpentier v. Francja potwierdza jednocześnie szereg wcześniejszych orzeczeń, w szczególności przypomina, że: - kwestia małżeństw jednopłciowych jest "przedmiotem krajowych przepisów prawa Umawiających się Państw" (§ 36, nawiązując do Schalk i Kopf przeciwko Austrii, wyrok (nr 30141/04), - art. 12 potwierdza naturalną tożsamość małżeństwa, które jest związkiem pomiędzy mężczyzną i kobietą i "nie nakłada na władze Umawiających się Państw obowiązku przyznania parom jednopłciowym dostępu do instytucji małżeństwa" (§ 36, nawiązując do sprawy Gas i Dubois przeciwko Francji, n ° 25951/07, § 66), - art. 12 "nie może być interpretowany jako nakładający obowiązek na władze Umawiających się Państw do udzielania parom jednopłciowym dostępu do małżeństwa"; nawiązując tym do tez ostatnich wyroków Trybunału w sprawach Hämäläinen v. Finlande [GC] (nr 37359/09) oraz Oliari i inni v. Włochy (nr 18766/11 et 36030/11); przedmiotowe orzeczenie ma bardzo silny wpływ, ponieważ wskazuje teoretyczną granice interpretacji prawa do zawarcia małżeństwa (§ 39), - w odniesieniu do prawa do poszanowania życia prywatnego (gwarantowanego przez Art. 8) oraz zasady niedyskryminacji (Art. 14), "Państwa mają swobodę(...), aby ograniczyć dostęp do małżeństwa dla par różnej płci" (nawiązując do sprawy Schalk i Kopf, § 108 oraz Gas i Dubois, § 66), - państwa "mają pewien margines swobody w odniesieniu do określenia dokładnego statusu prawnego, nadanego według alternatywnych sposobów uznania" związków osób tej samej płci, oraz wynikających z nich różnic w odniesieniu do praw i obowiązków przysługujących małżeństwom (§ 58). Nie ulega wątpliwości, że granice możliwej interpretacji zapisów Konwencji w kontekście prawnego uznawania związków jednopłciowych zostały określone już w samym jej literalnym brzmieniu oraz w wyraźnej woli większości Państw Członkowskich, które do niego przystąpiły. Obecnie niestety coraz częściej niektóre kraje europejskie pozwalają na ingerencję w prawną sferę małżeństwa osłabiając jego prawną ochronę, w wielu przypadkach pod silną presją międzynarodową, nieuzasadnioną żadną normą traktatu ani wiążącą umową międzynarodową.