Łysenkizm, czyli gender epoki stalinizmu

Gender nie jest pierwszym przypadkiem we współczesnej nauce, gdy z pobudek politycznych za naukę uznaje się bzdury a prawdziwi naukowcy są prześladowani za mówienie prawdy.

W czasach rządów Stalina i Chruszczowa nad sowieckim imperium i jego koloniami władze komunistyczne zwalczały genetykę i nakazywały za naukę uważać bzdurną teorie Łysenki i Miczurina.

Teorie łysenkizmu swoim nazwiskiem firmował Trofim Łysenko. Ignorant bez wykształcenia, który negował dotychczasowe osiągnięcia nauki i metody badań naukowych. Swoje teorie promował nie wśród naukowców, ale polityków.

Swoją karierę zawdzięczał tylko poparciu politycznemu władz ZSRR. Korzystał z ignorancji władz sowieckich, zyskanemu dzięki składaniu obietnic bez pokrycia, których nie składali naukowcy. Łysenko planował między innymi stworzyć krzaczastą pszenicę.

Łysenkizm promowany był w naukach biologicznych, rolnych i medycznych, w koloniach sowieckim, w tym i na ziemiach polskich do 1956 r., w sowietach przetrwał do końca rządów Chruszczowa w 1964 r. W ZSRR narzucano go już przed II w.ś., w sowieckich koloniach po II w.ś. Łysenkizm popularny był też wśród komunistów na zachodzie – jego wyznawcą był George Bernard Show.

Obietnice Łysenki doskonale pasowały do woluntaryzmu Stalina głoszącego, w duchu filozofii pozytywnego myślenia, że „każdy cel może być osiągnięty, każda przeszkoda przezwyciężona, jeśli tylko dostatecznie mocno chcemy”. Nauka przecząca możliwości osiągnięcia celów wyznaczonych przez partię komunistyczną, była przez komunistów uznawana za burżuazyjną pseudonaukę, tak się stało z genetyką.

Kto krytykował bzdury Łysenki, ten krytykował władze, bo władza uznawała słuszność tych teorii. Dlatego wbrew faktom, ze strachu, dyrektorzy kołchozów, fałszowali wyniki by sprawozdawać o sukcesach teorii Łysenki.

Historie tej intelektualnej patologii przybliżył polskim czytelnikom krakowski oddział IPN w publikacji „Studia nad łysenkizmem w polskiej biologii”.

Komunistyczna kolektywizacja doprowadziła do braku żywności w żyznych rejonach ZSRR. Sowieci postanowili problem ten rozwiązać, nie poprzez powrót do prywatnej własności, ale poprzez wprowadzenie nowych upraw roślin. Genetycy zgodnie z nauką twierdzili, że nie mają możliwości stworzenia nowych gatunków zgodnie z wytycznymi partii komunistycznej. Łysenko podjął się tego zadania i dlatego zyskał uznanie komunistów – kiedy nie udało mu się spełnić swoich obietnic zwalił winę na genetyków, w co władze komunistyczne uwierzyły.

Ideologie łysenkizmu firmowaną przez Łysenkę stworzył w rzeczywistości Izaak Prezent. Teoria ta zakładała, że geny nie służą dziedziczeniu, dziedziczy się cechy nabyte z zewnątrz, warunki zewnętrzne wpływają na dziedziczenie, odrzucała prawa dziedziczenia Mendla.

Łysenko głosił, że pod wpływem gwałtownych zmian czynników zewnętrznych jeden gatunek miał przeradzać się w drugi (np. kury jednego gatunku pod wpływem karmy zmieniały swoją przynależność gatunkową). Kolejną teorią Łysenki była teoria głosząca „samorództwa, czyli samodzielnego i współczesnego powstawania rożnych gatunków roślin i zwierząt z martwej materii nieorganicznej” (np. z wody powstawać miały zwierzęta wodne). Inne teorie Łysenki przewidywały, że walkę o byt prowadzi gatunek jako całość, a nie poszczególne osobniki samodzielnie

Prócz Łysenki ważną postacią w łysenkizmie był Iwan Miczurin, sadownik który osiągnął pewne sukcesy w krzyżowaniu gatunków roślin. Uważał on, że człowiek ma zdolność „do niemal dowolnego przeobrażania przyrody”. Zdaniem Miczurina czynniki zewnętrzne zmieniają cechy rośliny i można nimi kształtować pożądane cechy roślin.

„Wielu znanych uczonych, którzy głośno krytykowali Łysenkę, zostało aresztowanych i umieszczonych w obozach pracy lub więzieniach” - ich wolne posady Łysenko obsadził swoimi zwolennikami. Łysenkizm którego podstawą była filozofia marksistowska został uznany przez komitet centralny partii komunistycznej za słuszny nurt naukowy.

Komuniści zmieniali tak programy nauczania by służyły ich ideologii – ze szkół wszelkich szczebli usuwano burżuazyjną naukę. Łysenkizm stał się treścią programów nauczania.

Jan Bodakowski
 

© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.