90. rocznica śmierci Zygmunta Seydy – adwokata i działacza endecji

90 lat temu w Warszawie zmarł Zygmunt Seyda – z wykształcenia prawnik, wybitny działacz narodowy na ziemiach byłego zaboru pruskiego, obrońca w wielu procesach politycznych, organizator sądownictwa w odrodzonej Polsce.

Zygmunt Seyda urodził się 8 kwietnia 1876 r. w Poznaniu. Uczęszczał do Gimnazjum św. Marii Magdaleny w Poznaniu, gdzie działał w tajnym Towarzystwie Tomasza Zana. Od 1893 r. studiował prawo i ekonomię polityczną na uniwersytetach we Wrocławiu, Berlinie i Lipsku. Tytuł doktora praw otrzymał na uniwersytecie w Hale za pracę o prawie karnym.

W czasie studiów działał w tajnych polskich organizacjach, we Wrocławiu w Związku Młodziezy Polskiej „Zet”, a w Lipsku w Stowarzyszeniu Naukowym „Unitas”. W 1903 r. został członkiem Ligi Narodowej.

W 1903 r. otworzył kancelarię adwokacką w Katowicach. Zasłynął jako obrońca w wielu procesach politycznych, m. in. w tzw. procesie bytomskim w marcu 1904 r., wytoczonym przez abpa wrocławskiego G. Koppa redaktorom „Górnoślązaka”, w którym doprowadził do ugody. W 1912 r. wytoczył proces policji w Katowicach, która zakazała organizowania odczytów w języku polskim i wygrał go w wyższej instancji.

Pracę zawodową łączył z działalnością społeczną w licznych polskich organizacjach i stowarzyszeniach na Górnym Śląsku, m.in. jako prezes Okręgu Śląskiego „Sokoła”. Należał do Polskiego Towarzystwa Ludowego oraz Towarzystwa Czytelni Ludowych. Założył i prowadził dwa banki ludowe w Koźlu i Zabrzu.

W latach 1908 i 1913 był wybierany posłem na sejm pruski. Zasiadał w Reichstagu jako reprezentant mniejszości polskiej. Na posiedzeniach występował m.in. przeciw antypolskim ustawom o stowarzyszeniach i zgromadzeniach oraz przeciw podziałowi na okręgi wyborcze, dyskryminującemu ludność polską na Górnym Śląsku.

W 1911 r. był współzałożycielem i wydawcą oraz członkiem rady nadzorczej Spółki Wydawniczej „Gazety Ludowej”, nieoficjalnego organu Narodowej Demokracji na Górnym Śląsku. Należał do współorganizatorów Polskiego Towarzystwa Demokratycznego. Organizował wiece przeciw niemieckiej polityce wywłaszczeniowej w zaborze pruskim. W 1913 r. reprezentował Śląsk w utworzonej w Poznaniu Radzie Narodowej.

W czasie I wojny światowej w 1916 r. został powołany do armii niemieckiej. Służbę jako sędzia odbywał na terenie Płońska, a następnie w Węgrowie.

W pierwszych dniach odzyskania niepodległości przez Polskę został wiceprezesem Sądu Okręgowego w Lublinie i współorganizował polskie sądownictwo na terenie Lubelszczyzny. Był też przewodniczącym Koła Polskiej Macierzy Szkolnej. Uczestniczył w powołaniu Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu.

W 1919 r. został wybrany z okręgu kieleckiego na posła do Sejmu Ustawodawczego. W listopadzie tego roku został podsekretarzem stanu w Ministerstwie b. Dzielnicy Pruskiej. W sejmie przewodniczył Komisji Konstytucyjnej, która opracowała uchwaloną w 1921 r. konstytucję marcową.

Jako kierownik departamentu sprawiedliwości tworzył i organizował sądownictwo polskie w Wielkopolsce i na Pomorzu. W latach 1919-1920 jako przedstawiciel rządu brał udział w pertraktacjach z Niemcami dotyczących sytuacji na ziemiach byłego zaboru pruskiego.

Od listopada 1921 r. jako zastępca ministra sprawiedliwości a później podsekretarz stanu był zwierzchnikiem wymiaru sprawiedliwości w IV Departamencie Ziem Zachodnich z tymczasową siedzibą w Poznaniu. Podpisał wiele umów regulujących stosunki polsko-niemieckie na dawnym obszarze plebiscytowym Górnego Śląska.

W 1922 r. wszedł do Sejmu z ramienia Związku Ludowo-Narodowego, został wybrany wicemarszałkiem izby. Z końcem tego roku, po ustąpieniu z funkcji podsekretarza stanu w Ministerstwie Sprawiedliwości, został kierownikiem warszawskiej Delegatury Górnośląskiego Związku Przemysłowców Górniczo-Hutniczych.

Zygmunt Seyda zmarł 25 (lub według innych źródeł 28) stycznia 1925 r. w Warszawie, pochowany został w Poznaniu na cmentarzu św. Marcina. Obecnie jego szczątki spoczywają na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan na Wzgórzu św. Wojciecha.

Paweł Brojek
Źródło: ipsb.nina.gov.pl, fot. NAC

© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.