Ksiądz-endek zginął w obozie Stutthof

Ks. Feliks Bolt - tytan pracy organicznej na Pomorzu, zwany "ojcem kupiectwa polskiego" - za działalność antynazistowską został aresztowany przez Niemców już w 1939 r. Jak wielu narodowców zginął w niemieckim obozie koncentracyjnym.

Feliks Bolt urodził się 7 stycznia 1864 r. w Barłożnie na Kociewiu w wielodzietnej rodzinie. W latach 1874-82 kształcił się w Collegium Marianum w Pelplinie, następnie uczęszczał do gimnazjum w Chełmnie, z którego został wydalony za działalność w organizacji filomackiej. Egzamin maturalny zdał eksternistycznie w gimnazjum w Chojnicach w 1887 r. Studiował teologię w Münster, Monachium i Pelplinie.

Po przyjęciu święceń kapłańskich w marcu 1891 r. rozpoczął misję duszpasterską w pomorskich parafiach. Był wikariuszem w Wielu i Brusach, następnie pracował jako administrator w Bobowie koło Brodnicy, jako wikary w Kielnie, Raciążu, Lutowie i w Srebrnikach koło Kowalewa Pomorskiego. W tej ostatniej parafii w 1900 r. został opiekunem, a w 1929 r. - proboszczem.

We wszystkich tych placówkach prowadził ożywioną działalność narodową. Był wybitnym orędownikiem pracy organicznej, która polegała głównie na podnoszeniu poziomu gospodarki, oświaty oraz kultury materialnej i duchowej Polaków pod zaborami. Działał aktywnie na rzecz rozwoju polskich organizacji społecznych i gospodarczych na Pomorzu.

Pracując w Brusach, nawiązał kontakt z znanym społecznikiem z Wielkich Chełmów – Stanisławem Sikorskim. W 1898 r. zorganizowali oni Spółdzielnię „Kupiec” w Brusach, która zajmowała się handlem materiałami tekstylnymi. Wkrótce powstały filie „Kupca” w innych miejscowościach. W 1904 r. ta sama grupa kapitałowa założyła „Bazar” w Brusach. Sieć polskich banków ludowych, spółdzielni i stowarzyszeń rozszerzała się, polski kapitał podejmował skuteczną konkurencję z handlem niemieckim i żydowskim, księdza Bolta zaczęto nazywać „ojcem kupiectwa polskiego na Pomorzu”.

W wielu parafiach powoływał kółka rolnicze, z jego inicjatywy powstało Centralne Towarzystwo Rolnicze dla Prus Zachodnich, w którym pełnił funkcję wiceprezesa i sekretarza. W 1904 r. został członkiem Patronatu Związku Spółek Zarobkowych i Gospodarczych w Poznaniu. W 1912 r. uczestniczył w powstawaniu spółek zajmujących się wydawaniem polskiej prasy  -  „Gazety Gdańskiej”, „Gazety Chojnickiej” oraz „Pielgrzyma”.

Po wybuchu I wojny światowej aktywnie działał w podziemiu, będąc członkiem Tajnego Komitetu Obywatelskiego, a od lipca 1918 r. Centralnego Komitetu Obywatelskiego. W latach 1918–1920 był zaangażowany w działalność Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu, skupiającej całość sił antyniemieckich w zaborze pruskim. Organizował też pomoc dla walczących w Wielkopolsce i na Śląsku powstańców.

Był jednym z czołowych działaczy endecji na Pomorzu, należał do Koła Międzypartyjnego, które na początku 1920 r. weszło w skład Związku Ludowo-Narodowego. W latach 1920–1928 był prezesem Rady Wojewódzkiej Związku Ludowo-Narodowego, a następnie Stronnictwa Narodowego. Jako poseł na Sejm Ustawodawczy bronił z trybuny interesów Pomorza, występował przeciwko rewizjonizmowi niemieckiemu oraz domagał się aktywniejszej polityki rządu polskiego w tym zakresie.

W latach 1922-1927 i 1930-1935 zasiadał w Senacie II RP. Od grudnia 1930 r. pełnił funkcję wicemarszałka Senatu oraz przewodniczącego Komisji Gospodarstwa Społecznego i Komisji Skarbowo-Budżetowej.

Stworzył Związek Filomatów Pomorskich w Chełmnie oraz Bractwo Pomorskie w Toruniu, a także Towarzystwo Badania Ruchu Niepodległościowego na Pomorzu.

Po wybuchu II wojny światowej, 24 października 1939 r. ks. Feliks Bolt został aresztowany przez gestapo w swojej parafii w Srebrnikach. W marcu 1940 r. trafił do obozu koncentracyjnego Stutthof na Żuławach, gdzie wskutek choroby i wyczerpania zmarł juz po kilkunastu dniach, 7 kwietnia 1940 r. Jego szczątki pochowano na Cmentarzu na Zaspie w Gdańsku.

W rodzinnej wsi kapłana, Barłożnie, w miejscowym kościele św. Marcina, znajduje się poświęcona mu tablica pamiątkowa. Dziś mija 75 lat od jego śmierci.

Paweł Brojek

© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.