Powstanie nieświeskie. Rocznica zapomnianego antybolszewickiego zrywu

Powstanie w Nieświeżu wybuchło w nocy z 14 na 15 marca 1919 r., miesiąc po rozpoczęciu wojny polsko-bolszewickiej. Przez pięć dni miejscowość znajdowała się w rękach mieszkańców, którzy oczekiwali na wejście polskiej armii.

Zgodnie z postanowieniami kapitulacyjnymi po I wojnie światowej wojska niemieckie miały wycofać się z kontrolowanych przez siebie obszarów na wschodzie Rosji. Jednocześnie bolszewicy zawarli z Niemcami tajne porozumienie, na mocy którego tereny te miała zająć Armia Czerwona, co stało w sprzeczności z interesem odrodzonej Rzeczypospolitej. Leżące dziś w obwodzie mińskim na Białorusi miasteczko Nieśwież, w grudniu 1918 r. zostało zajęte bez walki przez sowietów.

Wojna polsko-bolszewicka rozpoczęła się 14 lutego 1919 r. Z początkiem marca tego roku wojska polskie rozpoczęły działania zaczepne na wschodzie, zajmując kolejne miejscowości. Mieszkańcy Nieświeża wykorzystując fakt zbliżającego się frontu, postanowili na własną rękę oswobodzić miasteczko. Na czele komitetu organizacyjnego powstania stanął dyrektor miejscowej szkoły, Mieczysław Wolnisty.

W nocy z 14 na 15 marca powstańcy zajęli najważniejsze budynki miasta oraz zlikwidowali miejscowy komitet komunistyczny. Kilku sowieckich działaczy, w tym naczelnik Czeka i komisarzy, zostało zabitych. Bolszewicy zostali całkowicie wyparci z miasta.

Przez pięć dni miejscowość znajdowała się w rękach mieszkańców, którzy oczekiwali na wejście polskiej armii. Nie wiedzieli, że po zajęciu Pińska i dotarciu na północy do Lidy Józef Piłsudski nakazał wstrzymanie ofensywy.

19 marca Armia Czerwona ponownie wkroczyła do Nieświeża, nie napotykając prawie na żaden opór. Po zajęciu miasta przez bolszewików, Mieczysław Wolnisty oraz pozostali przywódcy powstania: Polikarp Kolenda, Józef Januszkiewicz, Konstanty Szydłowski i Stanisław Iwanowski, zostali aresztowani i przetransportowani do wykorzystywanego jako więzienie klasztoru benedyktynów, a następnie 24 marca rozstrzelani w lesie za miastem.

Po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej, gdy Nieśwież wszedł w skład II RP, w mieście zbudowano dwa pomniki ku czci ofiar powstania. Jeden z nich, znajdujący się w centrum miasta, został zburzony w czasie II wojny światowej. Drugi, nagrobek na mogile organizatorów powstania na cmentarzu katolickim, ufundowany przez uczniów i nauczycieli miejscowego gimnazjum, po 1990 r. został wyremontowany i istnieje do dziś.

Paweł Brojek
Na zdjęciu: Cmentarz katolicki w Nieświeżu, pomnik na grobie przywódców powstania, fot. nieobecni.com.pl

© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.