Obrazy władz komunistycznych PRL w literaturze, teatrze i filmie

Nakładem IPN ukazał się wybór artykułów ''Obrazy władzy w literaturze, teatrze i filmie'', który przybliża czytelnikom realia życia kulturalnego PRL, wykorzystywania popkultury przez władze, a także przez pisarzy do kontestacji systemu.

Istnieją trzy podstawowe warstwy przekazu: denotacja czyli to co widać i co jest oczywiste, konotacja - rozpoznawanie kodów kulturowych zawartych w twórczości dzięki znajomości kontekstu kulturowego (przekazuje dużo informacji), oraz forma konstrukcji narracji. Komuniści dysponujący monopolem na przekaz informacji doskonale o tym wiedzieli, i poprzez cenzurę nie dopuszczali do wykorzystywania jakieś warstwy przekazu przez twórców do kontestacji systemu.

Czasami jednak prymitywizm i dogmatyzm komunistów umożliwiał twórcom przechytrzenie cenzury. Dzięki temu, że komuniści nie rozumieli literatury fantastycznej i nią gardzili, twórcy mogli skutecznie swoją twórczością kontestować system. W latach 70 i 80 taką funkcje pełniła fantastyka socjologiczna opisująca realia społeczeństw zniewolonych jak Polacy totalitarnym reżimem - klasykami tego gatunku są: Janusz Zajde (doskonale opisał społeczne mechanizmy bezprawia), Edmund Wnuk Lipiński, Marek Oramus i Rafał Ziemkiewicz.

W publikacji IPN czytelnicy znajdą artykuł: Maurycego Zajęckiego o archeologia bezprawia i innych pokrewnych naukach pomocniczych historii totalitaryzmów, Elżbiety Dąbrowicz o dyskursie dotyczącym biurokracji i kliki władzy po 1956 roku, Agnieszki Kloc o cenzurze w latach 1956-1958 wobec obrazu powojennej przemocy władzy, Doroty Skotarczak o obrazie władzy w powieści milicyjnej, Natalii Lemann o strategiach aktualizacyjnych w polskich powieściach i esejach historycznych jako metodzie sporów z władzami PRL, Wiktora Gardockiego o twórczości Jerzego Andrzejewskiego, Barbary Tyszkiewicz o twórczości Jerzego Zawieyskiego, Filipa Gończyńskiego Jussis o powieściach Stefana Kisielewskiego, Magdaleny Latkowskiej o powstaniu z czerwca 1953 roku w oczach pisarzy z NRD, Klaudiusza Święcickiego o twórczości Tadeusza Kantora, Mariusza Mazura o obrazie władzy w polskim filmie socrealistycznym.

Jan Bodakowski