Mróz: Pięć narracji Putina i naiwny realizm Ameryki (ANALIZA)

1. Mit wielkiej Rosji: Powrót do imperialnych korzeni

Pierwszą narracją Putina jest mit wielkiej Rosji, który odwołuje się zarówno do carskich, jak i sowieckich tradycji. Putin przedstawia siebie jako obrońcę narodowych interesów, kontynuatora polityki Piotra Wielkiego i Stalina. Ta narracja jest kluczowa dla jego wewnętrznej legitymacji, budując wśród obywateli Rosji poczucie dumy narodowej i historycznej misji. Polityka ta jest niezwykle atrakcyjna dla wielu Rosjan, którzy postrzegają upadek ZSRR jako tragedię narodową i dążą do przywrócenia dawnej potęgi.

2. Oblężona twierdza: Zachód jako wróg

Drugą narracją jest obraz Rosji jako oblężonej twierdzy, otoczonej przez wrogie siły Zachodu. Putin wykorzystuje historyczne lęki przed inwazją, podkreślając rzekome zagrożenia ze strony NATO i Unii Europejskiej. Takie podejście usprawiedliwia agresywną politykę zagraniczną i militaryzację kraju, wzmacniając jednocześnie społeczne poparcie dla totalitarnego i terrorystycznego reżimu poprzez tworzenie od lat atmosfery zagrożenia i jednoczesnej mobilizacji.

3. Ochrona „rosyjskiego świata”: Interwencje na rzecz rodaków

Trzecią narracją jest koncepcja „rosyjskiego świata” (русский мир), która służy jako pretekst do interwencji w innych krajach. Putin twierdzi, że Rosja ma obowiązek chronić Rosjan i osoby rosyjskojęzyczne na całym świecie. Ta narracja była wykorzystywana m.in. podczas aneksji Krymu i w kontekście konfliktu w Donbasie, pozwalając Rosji na interwencję pod pozorem obrony praw mniejszości narodowych. Prawdziwym obrazem traktowania Rosjan przez Moskwę może być na przykład zniszczenie Mariupola, w którym przez rosyjską agresją poparcie dla Rosji wynosiło prawie 90 procent. Przykładem są też inne „rosyjskie” miasta Ukrainy, które dosłownie zostały zrównane z ziemią.

4. Antyfaszyzm: Walka z rzekomym odradzaniem się faszyzmu

Czwartą narracją jest antyfaszyzm, który Putin często przywołuje w odniesieniu do Ukrainy i krajów bałtyckich. Rosyjska propaganda przedstawia rządy tych państw jako faszystowskie, co ma na celu demonizowanie przeciwników i usprawiedliwianie własnych działań militarnych i terrorystycznych. Tego rodzaju retoryka odwołuje się do heroicznych wspomnień z czasów II wojny światowej, budując narrację o Rosji jako zbawicielu Europy od faszyzmu.

5. Moralna wyższość: Tradycyjne wartości kontra dekadencja Zachodu

Piątą narracją jest podkreślanie moralnej wyższości Rosji, opartej na tradycyjnych wartościach rodzinnych i religijnych. Putin przedstawia Zachód jako dekadencki, zdominowany przez liberalizm i upadek moralny. Taka narracja ma na celu skonsolidowanie wewnętrznego poparcia wśród konserwatywnych grup społecznych oraz budowanie sojuszy z podobnie myślącymi ruchami na całym świecie.

Naiwny realizm amerykański: Ignorowanie zagrożeń

Amerykański „realizm”, zwłaszcza w kontekście polityki wobec Rosji, często charakteryzuje się naiwnym podejściem, które ignoruje historyczne i kulturowe uwarunkowania rosyjskiej polityki. Wielu amerykańskich polityków i decydentów nie zdaje sobie sprawy z głęboko zakorzenionych ambicji imperialnych Rosji oraz z faktu, że rosyjska polityka zagraniczna jest kontynuacją zarówno carskich, jak i sowieckich tradycji.

1. Złudzenia dotyczące resetu: Polityka Obamy

Administracja Baracka Obamy, zwłaszcza w początkowej fazie, dążyła do „resetu” stosunków z Rosją. Zakładano, że można będzie zbudować partnerskie relacje poprzez dialog i kompromis. Polityka ta zakończyła się jednak fiaskiem, gdyż nie uwzględniała długoterminowych celów Putina i jego skłonności do manipulacji oraz agresji.

2. Niedocenianie symboliki: Fotografia z Trumpem

Przykładem niedoceniania przez Amerykanów symboliki w polityce międzynarodowej jest sytuacja z 2018 roku, kiedy świat obiegła fotografia Donalda Trumpa obejmującego Putina podczas szczytu G20. Choć dla Trumpa gest ten miał być wyrazem siły, w rzeczywistości został odebrany jako oznaka uległości, co tylko wzmocniło pozycję Putina na arenie międzynarodowej.

3. Błędna ocena intencji: Reakcje na agresję

Kolejnym przykładem naiwności jest reakcja na rosyjską agresję na Ukrainę. Administracja Joe Bidena, podobnie jak wcześniej administracja Obamy, początkowo nie doceniła skali zagrożenia i nie odpowiedziała adekwatnie na prowokacje, co dało Putinowi czas na umocnienie swojej pozycji na zajętych terytoriach.

4. Ignorowanie propagandy: Wpływ na demokratyczne kraje Zachodu

Amerykańscy politycy często nie doceniają wpływu rosyjskiej propagandy na demokracje zachodnie. Kreml aktywnie wspiera ruchy populistyczne i ekstremistyczne, co destabilizuje polityczną scenę w wielu krajach. Ignorowanie tej formy wojny informacyjnej prowadzi do osłabienia demokratycznych instytucji i zwiększenia polaryzacji społeczeństw.

5. Niezrozumienie kulturowego kontekstu: Różnice w percepcji

Wreszcie, naiwny „realizm” wynika z niezrozumienia głębokiego kulturowego kontekstu, który kształtuje rosyjską politykę. Amerykańska perspektywa, często oparta na liberalnych wartościach i demokratycznych zasadach, nie jest w stanie w pełni pojąć autorytarnego i imperialnego charakteru rosyjskiej polityki, co prowadzi do powtarzających się błędów w relacjach z Moskwą.

Podsumowując, pięć narracji Putina stanowi spójną strategię, której celem jest wzmocnienie rosyjskiej pozycji na świecie oraz podważenie zachodnich wartości demokratycznych i chrześcijańskich. Myli się ten, kto uważa, że moskiewska cerkiew to religia – to jedynie narzędzie w rękach rosyjskich służb. Amerykański naiwny realizm, ignorujący te narracje oraz głębokie historyczne i kulturowe uwarunkowania rosyjskiej polityki, prowadzi do powtarzających się błędów i niepowodzeń w relacjach z Rosją. Aby skutecznie przeciwstawić się rosyjskiej agresji, konieczne jest zrozumienie i uwzględnienie tych narracji w strategiach politycznych, dyplomatycznych i… militarnych.

Jerzy Mróz

Opracowanie własne na postawie: WPIS (7-8, 2024), Pięć narracji Putina i naiwny realizm amerykański, D. Trump i J.D. Vance jako źródło nadziei na uratowanie demokracji, Z prof. ANDRZEJEM NOWAKIEM rozmawia Leszek Sosnowski