85 lat temu podpisano deklarację ideową Obozu Narodowo-Radykalnego

0
0
0
Jan Mosdorf, przywódca ONR
Jan Mosdorf, przywódca ONR /

ONR wyłonił się z najbardziej radykalnej części ruchu narodowego. Do swoich szeregów przyciągnął przede wszystkim młodzież akademicką. Na tamte czasy był organizacyjnym i politycznym fenomenem. Jego historia jest dziś pełna niedomówień i nieznana bliżej nawet w prawicowych i konserwatywnych kręgach.

Po zamachu stanu Piłsudskiego w maju 1926 r. Roman Dmowski przystąpił do tworzenia nowej i ponadpartyjnej organizacji skupiającej wszystkie siły o orientacji nacjonalistycznej. Do utworzonego w grudniu tego roku Obozu Wielkiej Polski i jego programu nie udało się jednak pozyskać innych partii. Jednocześnie w obrębie struktur OWP powstał, w dużym stopniu autonomiczny, Ruch Młodych.

W 1928 r., w wyniku przekształcenia Związku Ludowo-Narodowego, powstało Stronnictwo Narodowe, konsolidujące większość sił narodowych. Poza jego strukturami pozostał OWP zdominowany przez młodych działaczy o radykalnych poglądach, co zapowiadało poniekąd przyszły rozłam po prawej stronie sceny politycznej. Największe poparcie Obóz miał wśród studentów, którzy stanowili 30% liczby przynależących do organizacji.

Na przełomie lat 1932/33 rząd sanacyjny zdelegalizował OWP. Większość jego byłych członków wstąpiła do utworzonej przy Stronnictwie Narodowym Sekcji Młodych. Konflikt między młodymi działaczami a władzami SN zaostrzał się. Nowi członkowie domagali się bardziej zdecydowanej i radykalnej polityki oraz zaniechania współpracy z innymi partiami z opozycji.

Stronnictwo próbowało zapobiec rozłamowi, m.in. przystając na niektóre radykalne propozycje wysuwane przez „młodych”. Jednocześnie Jan Mosdorf, który kierował Sekcjami Młodych, oraz Henryk Rossman, kierownik rejonu podwarszawskiego, zostali usunięci ze swoich stanowisk, co w praktyce przyspieszyło rozłam.

14 kwietnia 1934 r., w gmachu Politechniki Warszawskiej, doszło do podpisania deklaracji Obozu Narodowo-Radykalnego. W komitecie organizacyjnym znaleźli się m.in. Jan Mosdorf, Tadeusz Gluziński, Jan Jodzewicz, Mieczysław Prószyński, Wojciech Zaleski i Jerzy Czerwiński. W przedsięwzięciu brali także udział: Henryk Rossman, Bohdan Deryng, Witold Kozłowski, którzy z racji pełnionych funkcji nie mogli ujawnić swojego udziału w organizacji. Dzień później deklaracja ideowa pojawiła się na łamach „Sztafety”, będącej organem prasowym nowo powstałej organizacji.

Struktura organizacyjna władz ONR, nazywana Organizacją Polską, była od początku tajna. Składały się na nią cztery poziomy: najniższy - poziom S - „Sekcja”, potem poziom C - „Stefan Czarniecki”, następnie poziom Z - „Zakon Narodowy”, na którego czele stał Komitet Wykonawczy, i najwyższy - poziom A - „Komitet Polityczny”.

W stolicy ONR liczył ok. 2000 członków, w większości studentów. Największy wpływ zdobył w powiecie rawsko-mazowieckim i poznańskim, gdzie do Obozu przyłączyło się Stowarzyszenie Wielkiej Polski. Oddziały utworzono też w Krakowie, Lublinie, Łodzi i Kaliszu.

W deklaracji programowej organizacji postulowano obronę wiary katolickiej i oparcie na niej życia politycznego i gospodarczego, przyznanie praw publicznych wyłącznie Polakom, a także zasymilowanej ludność ukraińskiej i białoruskiej. Opowiadano się za wprowadzeniem „narodowego ustroju gospodarczego”, opierającego się na własności prywatnej drobnych i średnich warsztatów pracy, oraz za wywłaszczeniem i unarodowieniem zakładów użyteczności publicznej i dużych przedsiębiorstw.

Od połowy 1934 r. represje ze strony sanacji wobec ONR nasilały się - 13 czerwca została zamknięta drukarnia „Sztafety”, a dokonane dwa dni później przez nacjonalistów ukraińskich zabójstwo ministra spraw wewnętrznych Bronisława Pierackiego przypisano członkom Obozu, aresztując m.in. Bolesława Piaseckiego. 7 lipca kilku czołowych działaczy umieszczono w obozie w Berezie Kartuskiej.

10 lipca 1934 r. ONR został oficjalnie zdelegalizowany pod zarzutem naruszania bezpieczeństwa i porządku publicznego. Jeszcze podczas pobytu w obozie między liderami organizacji pojawiły się spory dotyczące wizji jej przyszłości, które doprowadziły ostatecznie do rozłamu. W kwietniu 1935 r., wyniku podziału ONR powstał Ruch Narodowo-Radykalny „Falanga” Piaseckiego oraz ONR „ABC” Rossmana, kontynuujący linię programową Obozu.

W czasie okupacji działacze ONR tworzyli zakonspirowane organizacje wojskowe takie jak Konfederacja Narodu czy Związek Jaszczurczy. Wielu z nich, jak Jan Mosdorf, Stanisław Piasecki czy Paweł Musioł, zginęło z rąk Niemców.

Źródło: prawy.pl

Sonda

Wczytywanie sondy...

Polecane

Wczytywanie komentarzy...
Przejdź na stronę główną