Wywiad i kontrwywiad II RP według IPN i ABW
Wywiad i kontrwywiad zawsze odgrywa ważną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa państwa, gdy źle działają służby, państwo staje się bezbronne. O tym, jak działał wywiad i kontrwywiad międzywojennej Polski, można się dowiedzieć ze zbioru artykułów naukowych „Wywiad i kontrwywiad a bezpieczeństwo Polski odrodzonej po 1918 roku" wydanych nakładem Instytutu Pamięci Narodowej i Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego.
Jak informuje IPN „polskie tajne służby powstawały już w czasie pierwszej wojny światowej. Restytucja państwa w 1918 roku, pomimo wielu trudności, umożliwiła ich znaczącą i szybką rozbudowę. Był to godny podziwu wysiłek organizacyjny i konsekwentna praca wielu oficerów, przy wsparciu polityków, przez wiele lat zaangażowanych w tworzenie tajnych struktur. Działalność wywiadu i kontrwywiadu Polski odrodzonej zasługuje na szczególne uznanie".
Według IPN publikacja „Wywiad i kontrwywiad a bezpieczeństwo Polski odrodzonej po 1918 roku" „stanowiąca rezultat wieloletnich wnikliwych studiów grona wybitnych badaczy, to dzieło wnoszące duży wkład w poznanie jakże inspirującego intelektualnie obszaru badawczego. Książka jest przeznaczona nie tylko dla profesjonalistów, lecz także dla szerokiego grona miłośników historii, zainteresowanych chlubnymi i heroicznymi, a często dotąd nieznanymi, dziejami tajnych służb II Rzeczpospolitej".
Na kartach pracy „Wywiad i kontrwywiad a bezpieczeństwo Polski odrodzonej po 1918 roku" czytelnicy znajdą artykuły o: społeczno-politycznych uwarunkowaniach tworzenia systemu bezpieczeństwa wewnętrznego II RP w latach 1918-1922, początkach działalności polskich służb wywiadowczych i rozpoznaniu przez nie głównych zagrożeń w latach 1919-1920, organizacji i działalność wywiadu i kontrwywiadu Dowództwa Głównego Sił Zbrojnych byłego zaboru pruskiego w 1919, zapobieganiu szpiegostwu i sabotażowi oraz ich zwalczaniu w Polsce po I wojnie światowej, skautowych korzeniach wywiadu powstania wielkopolskiego, organizacji służby wojskowo-dyplomatycznej w odrodzonej Rzeczpospolitej, formowaniu wywiadu i wywiadu wojskowego na przykładzie Rzeszowa w pierwszych latach niepodległości, działaniach formacji granicznych na przykładzie 9 Pułku Strzelców Granicznych, sprawy rzekomej zdrady POW w 1920 roku, zagrożeniu bezpieczeństwa Rzeczpospolitej Polskiej ze strony Rosji Radzieckiej (ZSRR) w ocenach polskiego wywiadu wojskowego w latach 1920-1924, działaniach Referatu "Zachód" Oddziału II Straży Granicznej z 1924 roku, agenturze wywiadu i kontrwywiadu II Rzeczpospolitej Polskiej jako uczestniku walki informacyjnej, tajnych niemiecko-sowieckiech relacjach wojskowych po zakończeniu I wojny światowej.
Po podpisaniu 12 października rozejmu polsko-rosyjskiego, „polski wywiad wojskowy w Rosji Radzieckiej, a następnie w ZSRR, pracował w bardzo trudnych warunkach państwa totalitarnego, które ściśle kontrolowało własnych obywateli oraz skutecznie izolowało ich od mieszkańców innych państw".
Większość materiałów, jakie zdobywał polski wywiad w ZSRR, były to informacje uprzednio spreparowane przez sowiecki wywiad występujący wobec Polaków pod fałszywą banderą Monarchistycznej Organizacji Środkowej Rosji noszącej kryptonim „Trust". Polacy dawali się oszukiwać sowietom do 1927 roku.
Jedną z przyczyn kiepskiej pracy polskiego wywiadu i kontrwywiadu było to, że służby miały trudności „w pozyskiwaniu oficerów odpowiednio przygotowanych i zmotywowanych do pracy".
Polskie służby współpracowały z wywiadami Łotwy i Estonii. Szczególnie Polaków interesowały tereny okupowanej przez Rosję sowiecką Ukrainy. Polscy analitycy jednoznacznie oceniali, że nie wolno ufać w pokojową narracje Rosji sowieckiej, i trzeba przygotowywać się do sowieckiej agresji. Analitycy polskiego wywiadu dostrzegali militaryzacje Rosji i postulowanie rozbudowę i modernizacje polskiej armii by Polska była przygotowana na sowiecką agresję. Podkreślano potrzebę uświadomienia społeczeństwo istniejących zagrożeń.
Polska była świadoma zagrożenia, jakie było nawiązanie w Rapallo współpracy wojskowej Rosji Radzieckiej i niemieckiej Republiki Weimarskiej w kwietniu 1922 roku. Niestety Warszawa błędnie oceniała, że kryzys ekonomiczny skłoni sowietów do ograniczenia zbrojeń i rezygnacji z dążeń do globalnej ekspansji. Sowieci skutecznie wmawiali Polakom, że nie są zainteresowani ekspansją i militaryzacją.
Drugą Rzeczpospolitą destabilizowały nieustanie sowieckie grupy dywersyjne przenikające na teren kraju z sowietów. By przeciwdziałać terrorowi sowieckich dywersantów na Kresach, w 1924 władze Polski powołały Korpus Ochrony Pogranicza.
Sowieci na arenie międzynarodowej przedstawiali się jako obrońcy rzekomo uciskanych przez Polaków Białorusinów i Ukraińców w II RP. Rosjanie polecili też komunistom z Komunistycznej Partii Polskiej (której władze zdominowane były przez Żydów) destabilizowanie sytuacji w Rzeczpospolitej.
Jan Bodakowski
Źródło: JB
