19 stycznia 1945 r. gen. Leopold Okulicki rozwiązał Armię Krajową. Po tym wydarzeniu w kręgach byłych oficerów AK zaistniała potrzeba stworzenia nowej organizacji, która kontynuowałaby walkę z nowym okupantem. Walka miała dokonywać się nie tak jak dotychczas na drodze zbrojnej, lecz poprzez działalność polityczną.

 

W maju 1945 r. utworzono Delegaturę Sił Zbrojnych. Na jej czele stanął płk Jan Rzepecki, w czasie wojny Szef Biura Informacji i Propagandy w Komendzie Głównej AK. 2 września 1945 r. w miejsce DSZ powołano Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość. Dla podkreślenia cywilnego i politycznego charakteru organizacji dowódcy zrezygnowali z używania stopni wojskowych, a „komendy” zostały zastąpione przez „zarządy”.

 

W deklaracji ideowej organizacji zapisano żądania opuszczenia Polski przez wojska radzieckie i NKWD oraz zaprzestania prześladowań politycznych i utworzenia apolitycznej armii, a także przeprowadzenia wolnych wyborów, niezależnej polskiej polityki zagranicznej oraz rewizji granicy wschodniej.

 

Głównym celem Zrzeszenia była skierowana do polskiego społeczeństwa propaganda niepodległościowa przed mającymi nadejść wyborami, infiltracja komunistycznych struktur władzy, a także działalność wywiadowcza a rzecz emigracyjnego rządu.

 

Ze względu na działalność NKWD i bezpieki, w strukturach Zrzeszenia, zwłaszcza w województwach wschodnich, w dalszym ciągu działały wywodzące się z AK oddziały partyzanckie. Z końcem 1945 r. walczyło w nich ok. 7 tys. partyzantów.

 

W latach 1945-1947 Zrzeszenie WiN było największą ogólnopolską organizacją niepodległościową działającą w konspiracji. Szacuje się, że na przełomie 1945/46 liczyła 30 tys. członków.

WiN od początku stanowiło dla władz komunistycznych przeszkodę w realizacji planów politycznych ZSRR wobec Polski. Urząd Bezpieczeństwa i NKWD nieustannie próbowało rozbić organizację. Członkowie I Zarządu Głównego z prezesem Janem Rzepeckim zostali aresztowani już w początku listopada 1945 r. w Łodzi.

 

Z czasem rozbite zostały kolejne zarządy: II z płk. Franciszkiem Niepokólczyckim na czele w październiku 1946 r. oraz III - działający pod kierownictwem ppłk. Wincentego Kwiecińskiego w styczniu 1947 r.

 

Próbę odbudowania rozbitych struktur WiN podjął wówczas ppłk Łukasz Ciepliński ps. „Pług”. Było to tym trudniejsze, że organizacja była rozbita przez aresztowania z przełomu 1946 i 1947 r. oraz przetrzebiona w konsekwencji wyjścia z konspiracji wielu działaczy po amnestii z lutego 1947 r.

 

Pomiędzy 27 listopada a 2 grudnia 1947 r. zostali aresztowani prawie wszyscy członkowie IV Zarządu Głównego. Brutalne śledztwo wobec Cieplińskiego i jego współpracowników osadzonych w więzieniu mokotowskim trwało aż trzy lata i było prowadzone pod bezpośrednim nadzorem NKWD. Zarzucano im m.in. współpracę z hitlerowcami podczas okupacji i działania przeciw władzy ludowej.

 

W październiku 1950 r., w czasie pokazowego procesu ostatniego faktycznego Zarządu Głównego WiN skazani na śmierć zostali: Łukasz Ciepliński, Adam Lazarowicz, Mieczysław Kawalec, Józef Rzepka, Franciszek Błażej, Józef Batory i Karol Chmiel. Ludwik Kubik dostał dożywocie, a Janina Czarnecka i Zofia Michałowska wieloletnie więzienie. Obrońcy wnieśli apelację, ale Najwyższy Sąd Wojskowy w grudniu1950 r. podtrzymał wyroki.

 

Wyroki śmierci wykonano 1 marca 1951 r. w więzieniu mokotowskim. Egzekucja zaczęła się o godz. 20. Skazani byli kolejno prowadzani na miejsce kaźni, gdzie kat strzelał im w tył głowy. Ciała zamordowanych zostały pogrzebane w nieznanym do dziś miejscu.

 

W 1992 r. Sąd Warszawskiego Okręgu Wojskowego stwierdził nieważność wyroku śmierci na członków IV Zarządu Głównego WiN.

 

W 2011 r. dzień 1 marca ustanowiono Narodowym Dniem Pamięci „Żołnierzy Wyklętych”. Pomysł ustanowienia święta w tym terminie wysunął ówczesny prezes Instytutu Pamięci Narodowej Janusz Kurtyka.

 

1 marca 2013 r. minister obrony narodowej Tomasz Siemoniak awansował pośmiertnie siedmiu przywódców IV Zarządu WiN na wyższe stopnie oficerskie.

 

Na zdjęciu: Ppłk Łukasz Ciepliński, prezes IV Komendy Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, fot. dobroni.pl