70 lat temu w Warszawie przed komunistycznym sądem stanęli oskarżeni oficerowie i żołnierze narodowego podziemia antykomunistycznego na Lubelszczyźnie. Na mocy ogłoszonego 19 marca 1946 r. wyroku siedmiu z nich zostało skazanych na karę śmierci. Był to pierwszy po 1944 r. proces pokazowy w Polsce. Proces rozpoczął się 14 lutego 1946 r. i odbywał się w przedwojennym teatrze Malickiej w Warszawie, przy ul. Karowej. Przed Wojskowym Sądem Okręgowym stanęło dwudziestu trzech uczestników podziemia niepodległościowego na Lubelszczyźnie. Większość z nich należała do Narodowych Sił Zbrojnych i Narodowego Zjednoczenia Wojskowego oraz wchodzącego w skład jego struktur Pogotowia Akcji Specjalnej. Każdy aresztowany, zanim stanął przed sądem, przeszedł ciężkie śledztwo. Naj­wyż­szym stop­niem z oskar­żo­nych był mjr Zyg­munt Ro­gu­ski „Kac­per” – szef szta­bu Okręgu Lubelskiego NSZ i p.o. Ko­men­dan­ta Okrę­gu Pod­la­sie, przed­wo­jen­ny za­wo­do­wy oficer ka­wa­le­rii. Oprócz nie­go przed są­dem sta­nę­li m.in. kpt. Władysław Żwi­rek „Wy­so­ki”, kpt. Zygmunt Wo­la­nin „Ze­non”, ppor. W. Plu­siń­ski „Ja­kub”, ppor. J. No­wak „Ra­cław”, ks. ppor. Kazimierz Łusz­czyń­ski „Ro­sa”, Władysław Ulanowski „Warta”, Roman Jaroszyński „Roman”, Stanisław Kaczmarczyk „Detal”. Postawiono im zarzuty m.in. działania w nielegalnej organizacji, w ramach której mieli dokonać pacyfikacji zamieszkanej przez Ukraińców wsi Wierzchowiny na pograniczu powiatów Krasnystaw i Chełm w 6 czerwcu 1945 r. Jak się z czasem okazało, większość z oskarżonych nie była tam wtedy obecna. Pro­ku­ra­to­rzy za­żą­da­li dla nich je­de­na­stu wy­ro­ków śmier­ci oraz wie­lo­krot­nych kar wię­zie­nia. 19 marca 1946 r. skład sędziowski pod przewodnictwem ppłk. Alfreda Janowskiego, wiceprezesa Najwyższego Sądu Wojskowego, ogłosił wyrok. Na ka­rę śmier­ci ska­za­nych zo­sta­ło dzie­więć osób, po­zo­sta­łych oskar­żo­nych ska­za­no na ka­ry wię­zie­nia. Czte­ry oso­by na mo­cy amne­stii zo­sta­ły zwol­nio­ne. Osta­tecz­nie ka­rę śmier­ci utrzy­ma­no w sto­sun­ku do Ro­ma­na Ja­ro­szyń­skie­go, Sta­ni­sła­wa Kacz­mar­czy­ka, Ka­zi­mie­rza Łusz­czyń­skie­go, Zyg­mun­ta Ro­gu­skie­go, Wła­dy­sła­wa Ula­now­skie­go, Zyg­mun­ta Wo­la­ni­na, Wła­dy­sła­wa Żwir­ka. Wszyscy zostali straceni 24 maja 1946, r. dokładne miejsce ich pochówku nie jest znane. Symboliczny grób ofiar mordu sądowego znajduje się na warszawskich Powązkach w Kwaterze „na Łączce”. Paweł Brojek Źródła: Mar­cin Za­bo­row­ski „Ga­ze­ta Pol­ska” nr z 02.12.1993 r. i 09.12.1993 r., honor.pl