Cichociemny z „Łączki”. Mjr Bolesław Kontrym „Żmudzin”

Wśród ekshumowanych wiosną 2013 r. na warszawskich Powązkach ofiar komunistycznej bezpieki odnaleziono szczątki mjr. Bolesława Kontryma – w czasie okupacji cichociemnego i oficera AK, którego po wojnie ówczesna władza fałszywie oskarżyła o kolaborację z Niemcami i skazała na śmierć.

Bolesław Kontrym przyszedł na świat 27 sierpnia 1898 r. w majątku Zaturce w powiecie Łuck na Wołyniu. Pochodził z rodziny z tradycjami niepodległościowymi: przodkowie byli uczestnikami powstania listopadowego oraz styczniowego. W 1909 r. został oddany do szkoły kadetów w Jarosławiu nad Wołgą.

Po wstąpieniu do armii carskiej w 1915 r. został słuchaczem szkoły oficerskiej w Saratowie. Wysłany na front karpacki, dowodził oddziałem zwiadowczym.  Od stycznia 1918 r. służył w II Korpusie Polskim na Wschodzie, a po jego rozbrojeniu dostał się do niewoli niemieckiej, z której uciekł.

W październiku 1919 r. został aresztowany przez bolszewików i po trzech miesiącach wcielony do Armii Czerwonej. W latach 1919-1920 brał udział w walkach na froncie fińskim. Za męstwo w walkach został trzykrotnie odznaczony i skierowany na studia do Akademii Sztabu Generalnego w Moskwie.

Od lutego 1922 r. wykonywał zlecenia wywiadowcze dla attaché wojskowego przy Poselstwie RP w Moskwie. Wobec zagrożenia aresztowaniem w grudniu 1922 r. przekroczył nielegalnie granicę i wrócił do Polski.

Po zweryfikowaniu pełnił służbę w Straży Granicznej, a następnie od 1923 r. w Policji Granicznej. Do września 1939 r. służył w Policji Państwowej, pełniąc funkcję m.in. naczelnika Urzędu Śledczego w Białymstoku i kierownika wydziału śledczego w Wilnie. Jego praca polegała m.in. na rozpracowywaniu antypaństwowych organizacji, przede wszystkim komunistycznej agentury.

Po wybuchu II wojny światowej, 19 września został internowany w obozie Kołotowo pod Kownem, skąd przez Estonię, Łotwę, Szwecję, Norwegię i Anglię w grudniu 1939 r. dotarł do Francji. Wraz z Samodzielną Brygadą Strzelców Podhalańskich brał udział w walkach pod Narwikiem. Za bohaterstwo został dwukrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych i francuskim Croix de Guerre ze srebrną gwiazdą.

W październiku 1940 r. przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie pełnił służbę w 1 Samodzielnej Brygadzie Spadochronowej. Zgłosiwszy chęć do służby w kraju, został zaprzysiężony na rotę Armii Krajowej i w kwietniu 1942 r. przeszedł szkolenie dywersyjne i spadochronowe w ramach kursu na cichociemnych.

W nocy z 1 na 2 września 1942 r. został zrzucony na placówkę „Rogi” na północny wschód od Grójca. Początkowo przydzielony do „Wachlarza”, od marca 1943 r. był szefem Kedywu Okręgu AK Brześć, a następnie szefem Centrali Służby Śledczej Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa. Jako dowódca oddziału „Sztafeta” ochraniał lokale i aparat Delegatury Rządu RP na Kraj oraz wykonywał egzekucje na konfidentach i agentach gestapo.

W powstaniu warszawskim był dowódcą 4. kompanii w zgrupowaniu AK mjr. Włodzimierza Zawadzkiego „Bartkiewicza” i równocześnie dowódcą odcinka taktycznego w podobwodzie Śródmieście-Północ. Z chwilą utworzenia 20 września 1944 r. Warszawskiego Korpusu AK został dowódcą III batalionu 36. pp Legii Akademickiej wchodzącego w skład 28. Dywizji Piechoty AK. W czasie powstańczych walk był czterokrotnie ranny.

Po klęsce przebywał w wielu obozach jenieckich, m.in. w obozie w Sandbostel, skąd zbiegł w kwietniu 1945 r. i przedostał się na zachód na teren działania 1 Dywizji Pancernej gen. S. Maczka, gdzie został dowódcą kompanii. W czerwcu 1946 r. został zweryfikowany w stopniu majora.

Do kraju powrócił w maju 1947 r. Specjalna komisja dla byłych funkcjonariuszy Policji Państwowej wystawiła mu zaświadczenie zezwalające na pracę w służbie państwowej. Zatrudnienie podjął w Centralnym Zarządzie Państwowego Przemysłu Fermentacyjnego w Warszawie.

Od miesięcy obserwowany przez X Departament MBP oraz Informację Wojskową, 13 października 1948 r. został aresztowany pod zarzutami kolaboracji z Niemcami i likwidowania komunistów. Przez pierwsze dziewięć miesięcy przetrzymywano go w tajnym areszcie śledczym MBP w podwarszawskim Miedzeszynie, jego oprawcami byli m.in. mjr Edmund Kwasek oraz mjr Józef Dusza.

Po czteroletnim śledztwie wyrokiem z dnia 26 czerwca 1952 r. Sądu Wojewódzkiego dla m. st. Warszawy pod przewodnictwem Czesława Kosima został skazany na karę śmierci. Do tego momentu bliscy nic nie wiedzieli o jego losie. Wyrok przez powieszenie wykonano 2 (lub 20) stycznia 1953 r. w więzieniu mokotowskim, o czym rodziny również nie poinformowano.

W 1957 r. mjr Bolesław Kontrym został zrehabilitowany. Jego szczątki zostały odnalezione wiosną 2013 r. w kwaterze „Ł” na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie.

W 1996 r. Edmund Kwasek skazany został w tzw. procesie Humera razem z 12 innymi śledczymi bezpieki na karę kilkuletniego więzienia. Nie odbył jej „ze względu na zły stan zdrowia”. Zmarł w 2002 r. w wieku 79 lat.

opr. Paweł Brojek
Źródło i fot.: IPN


© WSZYSTKIE PRAWA DO TEKSTU ZASTRZEŻONE. Możesz udostępniać tekst w serwisach społecznościowych, ale zabronione jest kopiowanie tekstu w części lub całości przez inne redakcje i serwisy internetowe bez zgody redakcji pod groźbą kary i może być ścigane prawnie.